W erze AI kluczowe jest zrozumienie, że technologia może być potężnym narzędziem wspierającym neuroróżnorodność w miejscu pracy. Jednocześnie musimy być świadomi zagrożeń związanych z wykluczeniem cyfrowym i aktywnie działać na rzecz zapewnienia równego dostępu do nowych technologii. Tylko poprzez świadome i odpowiedzialne wdrażanie AI, z uwzględnieniem potrzeb wszystkich pracowników, możemy budować prawdziwie włączające środowisko pracy. Jednak jak to osiągnąć w praktyce? Przyjrzyjmy się, jak liderzy mogą łączyć technologię z ludzką wrażliwością, by lepiej zarządzać zespołami w tak szybko zmieniającym się świecie. 

Kontekst ma znaczenie 

Każdy lider wie, że dane to tylko część obrazu. Wyobraźmy sobie sytuację, w której pracownik bierze udział w formalnej ocenie wydajności. W sterylnym środowisku tego procesu może funkcjonować inaczej niż w codziennej, dynamicznej pracy zespołowej. Podczas takiego spotkania widzimy zaledwie fragment rzeczywistości. Kluczowym wyzwaniem jest uchwycenie całości – od zmieniających się warunków pracy po osobiste uwarunkowania pracowników. Dlatego warto spojrzeć szerzej i uwzględnić ludzką perspektywę. Każde dane kryją historie – sukcesy, wyzwania i doświadczenia, które kształtują funkcjonowanie pracowników. Zrozumienie tych kontekstów pozwala liderom podejmować bardziej trafne decyzje i budować silniejsze relacje w zespołach. 

Ludzie za danymi 

Za każdym wynikiem, za każdą liczbą stoi człowiek – ze swoimi indywidualnymi potrzebami i historiami. Przykładowo, osoby neuroróżnorodne często reagują inaczej na tradycyjne metody oceny. Standardowe testy i procesy rekrutacyjne mogą nie oddawać ich rzeczywistego potencjału. Dlatego tak ważne jest, aby liderzy dostrzegali te różnice i szukali rozwiązań, które uwzględniają różnorodność w zespołach. Sztuczna inteligencja, choć pomocna, nie zastąpi ludzkiego zrozumienia. Narzędzia AI mogą analizować dane i wspierać personalizację procesów, ale to empatia i zdolność do wczucia się w sytuację pracownika czynią różnicę. 

Sztuczna inteligencja jako wsparcie 

Technologia, a szczególnie AI, otwiera nowe możliwości w zakresie zarządzania zespołami. Dzięki niej liderzy mogą lepiej zrozumieć potrzeby pracowników, personalizować ich rozwój zawodowy oraz identyfikować obszary wymagające wsparcia. AI-driven systemy potrafią rozpoznawać wzorce, przewidywać ryzyka i wskazywać osoby najbardziej potrzebujące wsparcia. Dzięki temu możliwe są szybkie interwencje, które mogą znacząco poprawić wyniki organizacji i dobrostan pracowników. Jednak AI jest tylko narzędziem – to lider musi interpretować dane i podejmować decyzje w oparciu o szeroką perspektywę. Koncepcja “Systemu 0” oferuje nowe spojrzenie na współpracę człowieka z technologią, umożliwiając połączenie efektywności AI z ludzką wrażliwością. 

Nowe podejście: “System 0” 

“System 0” odnosi się do roli AI jako zewnętrznego narzędzia wspomagającego ludzkie poznanie. Technologia analizuje ogromne ilości danych i dostarcza sugestii lub decyzji opartych na zaawansowanych algorytmach. Jednak AI nie przypisuje znaczenia przetwarzanym informacjom. To ludzie muszą interpretować wyniki i nadawać im sens. “System 0” pełni więc funkcję asystenta, który skutecznie zbiera, filtruje i organizuje informacje, ale końcowe decyzje należą do człowieka. 

Koncepcja ta zyskała popularność jako sposób na efektywne łączenie mocy obliczeniowej AI z empatią i intuicją liderów. Jej autorstwo bywa przypisywane różnym badaczom, jednak szeroko rozwijała się w kontekście badań nad kognitywistyką i zastosowaniem AI w zarządzaniu. Yuval Noah Harari zwraca uwagę na niebezpieczeństwo zbyt dużego polegania na AI, wskazując na zjawisko “de-indywidualizacji”, w którym ludzie mogą zostać zredukowani do punktów danych.  

Wykluczenie cyfrowe – zagrożenie, którego nie można ignorować 

Niezależnie od transformacji cyfrowej procesów ocen pracowniczych czy też innych systemowych narzędzi, z których korzystają liderzy, aby efektywnie zarządzać swoimi zespołami, bardzo ważny jest również aspekt edukacyjny. Wiele osób zapewne zetknęło się wcześniej z cytatem, że „AI nie zastąpi pracowników, ale zastąpią ich inni pracownicy korzystający z AI”. To jest wyzwanie, o którym trzeba pamiętać, ponieważ nie wszyscy mają równy dostęp do technologii. Wystarczy przywołać ostatnie dane Eurostatu, aby przekonać się, że problem wykluczenia cyfrowego jest poważny, szczególnie w Polsce, gdzie jedynie 44% obywateli posiada co najmniej podstawowe umiejętności cyfrowe. Jest to jeden z najniższych wyników w Unii Europejskiej.  

Dla liderów oznacza to konieczność zmierzenia się z wyzwaniem zapewnienia równego dostępu do narzędzi dla wszystkich członków zespołu. Kluczowe jest wsparcie edukacyjne i rozwój nowych kompetencji, a także efektywny onboarding, które umożliwią wszystkim pracownikom pełne wykorzystanie potencjału rozwiązań opartych o AI. 

Dlatego liderzy powinni: 

• Zapewnić równy dostęp do narzędzi AI dla wszystkich pracowników, 
• Inwestować w edukację i rozwój kompetencji cyfrowych, 
• Tworzyć polityki wspierające neuroróżnorodność i dostosowanie technologii do różnych potrzeb. 

Wnioski dla liderów 

Współczesne przywództwo to sztuka łączenia technologii z ludzką wrażliwością. AI może być potężnym narzędziem wspierającym neuroróżnorodność i budowanie włączającego środowiska pracy, ale tylko wtedy, gdy jest stosowana odpowiedzialnie. Kluczowe decyzje powinny należeć do liderów, którzy zrozumieją, że za każdymi danymi stoją ludzie – z ich unikalnymi historiami, potrzebami i potencjałem. To połączenie technologii i empatii pozwala budować nie tylko efektywne, ale przede wszystkim ludzkie środowiska pracy, w którym każdy może czuć się zauważony i doceniony. 

Autor: Izabela Bartnicka, Wiceprezeska Digital University, trenerka integracji sensorycznej.