Digital University

Stay updated​

Język inkluzywny w praktyce, czyli jak mówić by każdy czuł się zauważony

język inkluzywny

W świecie, w którym różnorodność jest nieodłącznym elementem naszego życia, sposób, w jaki się komunikujemy, ma ogromne znaczenie. Język inkluzywny to nie tylko moda czy trend – to narzędzie, które pozwala budować przestrzeń pełną wzajemnego szacunku i zrozumienia. Ale czym dokładnie jest język inkluzywny i dlaczego warto go stosować? 

 

Czym jest język inkluzywny?  

 

Język inkluzywny to sposób komunikacji, który świadomie unika wykluczania osób ze względu na ich płeć, orientację seksualną, wiek, pochodzenie etniczne, niepełnosprawność czy inne cechy. Jego celem jest tworzenie przestrzeni, w której każda osoba czuje się zauważona, szanowana i włączona w dialog. W praktyce oznacza to wybieranie słów i zwrotów, które nie utrwalają stereotypów ani nie marginalizują żadnej grupy społecznej.   

Na przykład, zamiast używać formy męskiej jako domyślnej, warto stosować formy neutralne płciowo lub uwzględniać oba rodzaje. Zamiast zwrotu „nauczyciele” można powiedzieć „nauczycielki i nauczyciele” lub „osoby nauczające”. W ten sposób unika się nieświadomego pomijania kobiet w danej profesji. Zamiast „osoby niepełnosprawne” lepiej użyć „osoby z niepełnosprawnościami”, co podkreśla podmiotowość i unika definiowania ludzi przez ich ograniczenia.   

Stosowanie języka inkluzywnego wymaga refleksji nad własnymi nawykami językowymi oraz chęci dostosowania się do zmieniających się norm społecznych. To proces, który zaczyna się od edukacji i świadomości, a prowadzi do bardziej otwartej i empatycznej komunikacji. 

 

Dlaczego język inkluzywny ma znaczenie?  

 

Język kształtuje nasze postrzeganie świata i relacje międzyludzkie. Sposób w jaki się komunikujemy może wzmacniać lub osłabiać poczucie przynależności i wartości w różnych grupach społecznych. Stosowanie języka inkluzywnego ma zatem kluczowe znaczenie dla budowania społeczeństwa opartego na szacunku i równości. Badania przeprowadzone przez Uniwersytet SWPS wskazują, że język ma istotny wpływ na sposób postrzegania osób, organizacji i marek. Dzięki językowi można dostrzegać różnorodność i włączać każdą osobę w komunikację, eliminując istniejące stereotypy i uprzedzenia.   

Firmy stosujące język inkluzywny są postrzegane jako bardziej przyjazne i okazujące szacunek pracownikom. Używanie inkluzywnego języka wpływa na postrzeganie organizacji jako bardziej zachęcającej, co może przyciągać talenty z różnych środowisk. Aleksandra Karasińska, ekspertka Digital University, podkreśla: „Komunikacja inkluzywna to nie tylko gest uprzejmości, ale fundament nowoczesnego dialogu – w biznesie, edukacji i życiu społecznym.” Stosowanie języka inkluzywnego sprzyja budowaniu kultury szacunku, zwiększa poczucie przynależności oraz wspiera różnorodność, co przekłada się na lepsze relacje międzyludzkie i efektywność współpracy. 

 

Język inkluzywny jako wyraz empatii i otwartości  

 

Stosowanie języka inkluzywnego to nie tylko kwestia poprawności politycznej, ale przede wszystkim wyraz empatii i szacunku wobec innych. To świadome działanie mające na celu budowanie przestrzeni, w której każda osoba czuje się zauważona i doceniona. Język inkluzywny pozwala wychodzić poza ramy stereotypów i tworzyć komunikację opartą na równości i dialogu.   

Badania przeprowadzone przez Gallupa pokazują, że różnorodność i inkluzywność w organizacjach mają bezpośredni wpływ na zaangażowanie pracowników i ich poczucie przynależności. W miejscach pracy, gdzie używa się języka inkluzywnego, aż 83% pracowników deklaruje większą motywację do działania i większe zaufanie wobec swoich przełożonych. Co więcej, język inkluzywny wspiera budowanie kultury organizacyjnej, która przyciąga talenty z różnych środowisk i sprzyja ich rozwojowi.   

Empatia w komunikacji zaczyna się od drobnych, ale znaczących działań – od zastanowienia się, jak nasze słowa mogą być odbierane przez innych. Na przykład, zamiast używać zwrotu „panie i panowie”, który wyklucza osoby nieidentyfikujące się z żadną z tych kategorii, można powiedzieć „szanowni państwo” lub „drodzy uczestnicy”. To subtelne zmiany, które jednak mają ogromny wpływ na odbiór komunikatu.   

 

Wyzwania i korzyści z wdrażania języka inkluzywnego  

 

Wdrożenie języka inkluzywnego w codziennej komunikacji może być wyzwaniem, zwłaszcza w kulturach, gdzie tradycyjne formy języka są głęboko zakorzenione. Opór może wynikać z braku świadomości, niechęci do zmian lub niewiedzy na temat tego, jak stosować inkluzywne zwroty w praktyce.   

Jednak korzyści płynące z wprowadzenia języka inkluzywnego są nie do przecenienia. Organizacje, które wdrażają inkluzywną komunikację, zauważają wzrost zaangażowania pracowników, lepsze relacje z klientami i większą reputację na rynku. Badania przeprowadzone przez Deloitte pokazują, że firmy stosujące inkluzywny język mają o 30% większe szanse na przyciągnięcie młodych talentów z generacji Z i milenialsów, dla których różnorodność i otwartość to kluczowe wartości.   

 

Jak stosować język inkluzywny w praktyce?  

 

Wprowadzenie języka inkluzywnego do codziennej komunikacji wymaga świadomego podejścia i praktyki. Oto kilka wskazówek:   

  1. Zwracaj uwagę na płeć. Unikaj domyślnego używania form męskich. Stosuj formy neutralne płciowo lub uwzględniaj oba rodzaje, np. „uczestniczki i uczestnicy” zamiast „uczestnicy”.  
  2. Unikaj stereotypów. Nie przypisuj ról czy cech na podstawie płci, wieku czy innych cech. Każda osoba może pełnić różnorodne role niezależnie od tych czynników.   
  3. Używaj neutralnych określeń. Zamiast „osoby niepełnosprawne” mów „osoby z niepełnosprawnościami”, co podkreśla podmiotowość i unika definiowania ludzi przez ich ograniczenia.  
  4. Edukacja i refleksja. Bądź świadomy własnych nawyków językowych i otwarty na naukę. Język jest dynamiczny i zmienia się wraz ze społeczeństwem, dlatego warto być na bieżąco z nowymi normami.   

Stosowanie tych zasad w codziennej komunikacji przyczynia się do tworzenia bardziej otwartego i szanującego środowiska dla wszystkich. 

 

Przyszłość języka inkluzywnego  

 

Język inkluzywny to nie moda ani chwilowy trend – to przyszłość komunikacji. W świecie, gdzie różnorodność staje się normą, a nie wyjątkiem, umiejętność mówienia w sposób uwzględniający każdego staje się niezbędna zarówno w życiu prywatnym, jak i zawodowym.  Technologie, takie jak narzędzia do analizy tekstu wspierane przez sztuczną inteligencję, mogą wspierać organizacje w tworzeniu komunikatów zgodnych z zasadami języka inkluzywnego. Przykładem jest narzędzie Textio, które pomaga analizować treści ogłoszeń o pracę i sugeruje bardziej inkluzywne zwroty, które mogą przyciągnąć szerszą grupę kandydatów. Przyszłość komunikacji to otwartość, empatia i gotowość do dostosowywania się do zmieniających się norm społecznych. Każde słowo ma znaczenie, a język inkluzywny to narzędzie, które pozwala tworzyć bardziej zjednoczoną i wspierającą społeczność. 

 

Podsumowując język inkluzywny to coś więcej niż wybór słów – to wybór wartości. To sposób na budowanie mostów między ludźmi, wzmacnianie relacji i tworzenie przestrzeni, w której każdy czuje się mile widziany. Wprowadzenie inkluzywnej komunikacji wymaga refleksji, edukacji i otwartości, ale korzyści płynące z tego są bezcenne – zarówno w życiu prywatnym, jak i zawodowym. 

 

Źródła:  

Gallup, Diversity and Inclusion in the Workplace, 2022.  

Deloitte, Global Human Capital Trends, 2023.  

Uniwersytet SWPS, „Język inkluzywny w organizacji”.  

Publicystyka NGO, „Polscy pracownicy i inkluzywny język w pracy”.