Uchwalenie unijnego aktu o sztucznej inteligencji (AI Act) stanowi przełomowy moment dla technologii w Europie, a teraz również w Polsce. Jako jeden z pierwszych aktów prawnych na świecie regulujących stosowanie sztucznej inteligencji, AI Act wprowadza zestaw reguł mających na celu zwiększenie przejrzystości, bezpieczeństwa oraz etycznych standardów w obszarze AI. Polska, jako członek Unii Europejskiej, stoi przed wyzwaniem implementacji tych regulacji, co niesie za sobą szereg konsekwencji dla sektora technologicznego oraz społeczeństwa. 

Czego dotyczy AI Act? 

Akt w sprawie sztucznej inteligencji ma na celu zapewnienie bezpieczeństwa, przejrzystości i zgodności z wartościami europejskimi w rozwoju i stosowaniu AI. Wprowadza on jasne wymogi i obowiązki dotyczące konkretnych zastosowań AI, które muszą respektować programiści i podmioty wdrażające rozwiązania.  

Rozporządzenie dzieli różne rodzaje AI na grupy:  

• oprogramowanie wysokiego ryzyka 
• technologie ograniczonego i minimalnego wpływu 
• systemy nieakceptowalne, które będą w UE zakazane. 

Co oznacza AI Act dla firm? 

Nowe przepisy będą miały daleko idące konsekwencje dla firm wykorzystujących sztuczną inteligencję. Zależnie od kategorii ryzyka, do jakiej zostanie przypisany dany system AI, firmy będą musiały spełnić określone obowiązki związane z wprowadzaniem, dystrybucją lub wykorzystaniem systemu.  

Im wyższy poziom ryzyka, tym bardziej restrykcyjne będą wymogi dotyczące wdrażania i użytkowania AI. W przypadku systemów stwarzających największe zagrożenie, takich jak niektóre wykorzystywane w rekrutacji czy do oceny wiarygodności kredytowej, możliwy jest nawet zakaz ich stosowania.  

Modele AI niestwarzające ryzyka systemowego, jak chatboty czy gry, będą podlegać niewielkim wymogom, głównie dotyczącym przejrzystości, aby użytkownicy mieli świadomość, że mają do czynienia ze sztuczną inteligencją. Dodatkowe wymogi bezpieczeństwa nałożone zostaną na treści zmanipulowane przez AI, tzw. deepfakes, które będą musiały być wyraźnie oznaczone. 

Dostosowanie do nowych regulacji  

Rozporządzenie w sprawie sztucznej inteligencji (AI Act) wchodzi w życie 1 sierpnia 2024 r. Jednak zgodnie z zasadą ogólną, regulacje będą stosowane od 2 sierpnia 2026 r., a zatem po dwóch latach. Oznacza to, że firmy będą mieć czas na dostosowanie się do nowych regulacji. Akt w pełni zacznie obowiązywać za dwa lata, jednak już po 6 miesiącach od wejścia w życie zaczną obowiązywać przepisy dotyczące zabronionych praktyk, a po 12 miesiącach m.in. te związane z karami.  

Warto podkreślić, że AI Act jako rozporządzenie będzie bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach członkowskich UE, bez konieczności implementacji do krajowych systemów prawnych. Oznacza to, że firmy będą musiały dostosować się do jego wymogów od momentu wejścia w życie. Czas na przygotowanie jest zatem dość krótki, a regulacje kompleksowe, dlatego zachęcamy do jak najszybszej analizy, czy i w jakim zakresie Państwa organizacja będzie musiała dostosować się do AI Act. Warto również śledzić prace nad polską ustawą implementującą unijne przepisy, których projekt ma być przyjęty przez rząd jeszcze w tym roku. 

Kary za nieprzestrzeganie AI Act 

Jednym z kluczowych elementów AI Act są surowe kary finansowe za naruszenie przepisów. Wysokość kar zależy od rodzaju naruszeń. Za naruszenie praktyk zakazanych, które staną się nielegalne już od 2 lutego 2025 r., kary wyniosą do 35 mln euro lub w przypadku przedsiębiorstw do 7% rocznego światowego obrotu. Za naruszenie pozostałych przepisów kary będą niższe, ale wciąż dotkliwe – do 15 mln euro lub 3% obrotu.

Terminy wejścia w życie przepisów o karach: 

1. Po 12 miesiącach od wejścia AI Act w życie, czyli od 2 sierpnia 2025 r., zaczną obowiązywać przepisy o karach za łamanie tych przepisów. 
2. Przepisy o karach będą stosowane równolegle z przepisami o organach nadzorujących przestrzeganie AI Act, zarówno na poziomie unijnym, jak i krajowym. 

Przykłady naruszeń: 

• Stosowanie technik podprogowych wpływających na decyzje odbiorcy poza jego świadomością, wykorzystujących słabość danej grupy odbiorców. 
• Klasyfikowanie z wykorzystaniem AI osób na potrzeby tzw. scoringu społecznego. 
• Nieukierunkowane pozyskiwanie baz twarzy z internetu czy kamer przemysłowych. 
• Analiza emocji w miejscu pracy czy edukacji. 
• Identyfikacja twarzy w czasie rzeczywistym na potrzeby ścigania przestępstw (z nielicznymi wyjątkami). 

Państwa członkowskie będą mogły wprowadzić dodatkowe, krajowe kary za nieprzestrzeganie wymogów AI Act, obok sankcji finansowych. Natomiast kary dla dostawców modeli AI tzw. ogólnego przeznaczenia, takich jak ChatGPT, będzie nakładać bezpośrednio Komisja Europejska. 

Podsumowując, kary za naruszenia AI Act będą dotkliwe i będą obowiązywać od sierpnia 2025 r. Warto zatem jak najszybciej przeanalizować, czy firma wykorzystuje systemy AI, które mogą podlegać przepisom, i dostosować się do nowych wymogów. 

Chcesz wiedzieć więcej? 

Jeden z odcinków podcastu DigiTalks poświęcony jest DSA Act, DMA Act oraz AI Act, czyli regulacjom prawnym, które wspierają obywateli i obywatelki Unii Europejskiej w naszym funkcjonowaniu w cyfrowym świecie i kontakcie z nowymi technologiami, zarówno jako użytkowników prywatnych jak i przedsiębiorców. Gościnią Jowity Michalskiej jest Ewelina Jelenkowska-Luca’ zastępczyni dyrektora Strategii Polityki Cyfrowej i Promocji oraz kierowniczka Wydziału Komunikacji w Dyrekcji Generalnej ds. Sieci Komunikacyjnych, Treści i Technologii (DG Connect) w Komisji Europejskiej. 

“Platformy społeczne otworzyły trochę demokrację bezpośrednią. To działa we wszystkich kierunkach. Nie spodziewajmy się, że KE za nas wszystko załatwi. Mamy ogromną władzę jako użytkownicy. Powodzenie regulacji prawnych zależy od tego, jak dobrze będziemy je znać i się nimi posługiwać. Te akty zostaną martwą literą, jeśli użytkownicy nie będą ich egzekwować” – mówi Ewelina Jelenkowska-Luca’. 

Zachęcamy do wysłuchania całej rozmowy na Spotify, Apple podcast lub innej platformie podcastowej.

Link do odcinka: https://open.spotify.com/episode/1lViPlvU3CVLbvhNHyAxcQ?si=hAcjYaNURFegvE-Ssf9bTA&nd=1&dlsi=2d91809d634940ea 

Źródła: https://www.gov.pl/web/cyfryzacja/europejski-ai-act-opublikowany  

https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX:32024R1689