Listopad nie ma szczególnie dobrej sławy. Niektórzy odnajdują w nim przyjemne zjawiska i momenty, lecz dla większości jest to czas wymagający. Dla mnie jest okresem, kiedy wciąż dostosowuję się do świata po lecie i kiedy szczególnie dbam o swoje nawyki. Lubię też wtedy eksperymentować, jestem otwarta na nowe treści i inspiracje. Dziś dzielę się kilkoma z nich. 

Książki  

● Martin Recke, Adam Tinworth „Next Level CMO” 

Intensywnie zmieniająca się rzeczywistość i rozwój technologiczny wpływa na wiele branż, zawodów, stanowisk. Jedną z dziedzin, która szczególnie mocno doświadcza transformacji i musi na nią szybko reagować, jest marketing. Zmianom ulega zarówno szereg działań marketingowych, jak i rola CMO. O ile w XX w. marketing skupiał się na ścieżce od produktu do konsumenta, a tyle obecnie musi działać zupełnie odwrotnie: zaczynać od ludzi, ich doświadczeń i emocji, by kończyć na produktach i usługach. Szef marketingu nie tylko powinien się dopasować do tej dynamiki, ale też ją „czuć” i umieć skutecznie wykorzystać w biznesie. W książce zostały przedstawione sylwetki marketerów znanych marek, takich jak Bayer, Zalando, Oatly, Unilever, Gucci, Generali czy Banana Republic. Dzielą się oni swoim spojrzeniem na marketing, rozumieniem własnej roli oraz poglądami nt. profilu CMO, jakiego wymaga przyszłość. 

● Matthew Ball „Metawersum. Jak internet przyszłości zrewolucjonizuje świat i biznes”

Metawersum od miesięcy jest tematem gorącym i bardzo na czasie. Mówi się o nim dużo i często, choć poziom merytoryczny wypowiedzi bywa różny. Często zagadnienie jest traktowane powierzchownie i nieco niechlujnie – powielane są oczywiste treści, a mało jest sedna, esencji i rozważań nad kluczowymi zjawiskami. Książka jest bytem, który siłą rzeczy podchodzi do tematu wnikliwiej, uważniej i staranniej. Autor mówi o różnych zagadnieniach związanych z metawersum, NFT, blockchainem i Web3. Pochyla się nad nimi również w kontekście biznesu. Np. wysnuwa przypuszczenie, że liderami metawersum zostaną nie najwięksi giganci technologiczni, a firmy kilkadziesiąt razy od nich mniejsze albo te, o których świat jeszcze nie słyszał. Zdecydowanie warto poszerzyć swoją wiedzę o tym, co nas czeka i czego nie unikniemy. 

● Kai-Fu Lee „Inteligencja sztuczna, rewolucja prawdziwa. Chiny, USA i przyszłość świata”

Tę książkę polecam po raz kolejny, bo to jedna z lepszych pozycji poświęconych sztucznej inteligencji, a temat wydaje się być interesujący dla coraz to kolejnych osób. Autor podchodzi do zagadnienia merytorycznie i sceptycznie. W swoich opiniach jest rzeczowy i wyważony. Zarówno przedszkolaki, jak i biznesmeni zadają autorowi te same pytania, na które obszernie odpowiada on w tej publikacji. Przybliża szczegóły tego, jak sztuczna inteligencja będzie obecna w naszym życiu. Rozwiewa wątpliwości, czy maszyny nas zastąpią, a jeśli tak, to w jakich dziedzinach. Mówi o tym, jaki wpływ ich obecność będzie miała na nasze życie i kto będzie czerpał z tego największe korzyści. Opisuje też rywalizację pomiędzy dwoma mocarstwami w tym obszarze i konsekwencje, jakie ma dla świata to współzawodnictwo. 

Podcasty

● Metaverse Marketing Podcast „Jobs in the Metaverse”

Odcinek bierze pod lupę rynek pracy z perspektywy niedawnej przeszłości i nadchodzącej przyszłości. Ostatnie parę lat mocno zmieniło reguły gry i zawodowe realia wielu z nas. Pandemia, kwarantanna, przymusowa praca zdalna, spowolnienie gospodarcze, tzw. „wielka rezygnacja” – każdy z tych elementów wpływa na to, jak pracujemy, a ich kumulacja w krótkim czasie wywróciła dotychczasowe zasady do góry nogami. Rozwój metawersum oznacza ciąg dalszy transformacji. W podcaście jest mowa o tym, co się w związku z nim zmieni, jak się do tego przygotować i jak za tym wszystkim nadążyć.  

● Aleksandra Karasińska, ForbesWomen „Hybrydowy świat: co nas w nim czeka?”

Równo rok temu skorzystałam z zaproszenia autorki tego odcinka i wzięłam udział w rozmowie na tytułowy temat. Choć przyszłości nie da się do końca przewidzieć, podzieliłam się swoimi spostrzeżeniami, przemyśleniami i prognozami. To ciekawa okazja do tego, żeby z perspektywy czasu spojrzeć na zmiany, które zaszły przez ostatnie 12 miesięcy. 

Artykuły

● Tim Ferris „The Not-To-Do List: 9 Habits to Stop Now”

Choć wypracowanie dobrych nawyków i dbanie o ich regularność jest ogromnie ważne, czasami większy wpływ na samopoczucie i efektywność ma to, czego NIE robimy. Autor zachęca, by właśnie na tym się skupić. Warto przeanalizować swoje złe przyzwyczajenia i wypisać dziewięć z nich. To może być np. uzależnienie od maila, „spotkanioza”, ciągłe sprawdzanie na komunikatorze, czy ktoś napisał, zerkanie do mediów społecznościowych, ile osób polubiło wstawione treści itp. Po wyłuskaniu i spisaniu tych zachowań można się zająć ich wyrzucaniem z codzienności. 

● Singularity hub „AI Image Generation Is Advancing at Astronomical Speeds. Can We Still Tell if a Picture Is Fake?”

Fałszywe zdjęcia nie są, wbrew pozorom, zjawiskiem nowym. Już ponad 100 lat temu ludzie dawali się na nie nabrać, nawet jeśli na pierwszy rzut dzisiejszego oka widać, że nie mogły być prawdą. Np. Arthur Conan Doyle za prawdziwą uznał fotografię, na której dwóm siostrom towarzyszą… bawiące się wróżki. Aktualnie temat fałszywych zdjęć i fałszywych tekstów jest znacznie bardziej zaawansowany. Autor tekstu rozważa, czy w ogóle jesteśmy dziś w stanie odróżnić je od prawdziwych materiałów. 

● Singularity hub „NVIDIA Is Making a Digital Twin of Earth’s Climate. Here’s an Inside Look”

Na świecie coraz częściej mają miejsce ekstremalne zjawiska pogodowe – od rekordowych temperatur przez powodzie po susze i pożary. Nagłówki wiadomości dotyczących klimatu regularnie zaczynają się od słów głoszących, że dane wydarzenie wystąpiło w skali „największej w historii”. Póki co nas one zaskakują i staramy się możliwie jak najlepiej zareagować już po fakcie. A co by było, gdybyśmy mogli je przewidzieć i się na nie przygotować? Zobaczymy. Powstał cyfrowy bliźniak ziemi, który jest zasilony prawdziwymi danymi. Będzie mógł on na ich podstawie wywnioskować, co się wydarzy i nas przed tym ostrzec. 

Różności

● Dubai Future Forum 2022 na YouTube – szczególnie polecam uwadze wykłady futurologów: Amy Webb i Michio Kaku

● Profil @lisia_matka – prowadząca go Mava Targosz jest ekspertką od jogi nidry, czyli jogi snu; na jej profilu można znaleźć ciekawe wskazówki dotyczące owocnego odpoczynku, snu i wyciszenia, a także praktyki, medytacje, kursy i warsztaty

● Aplikacja deepl.com – to tłumacz, który znakomicie sobie radzi nawet z długimi i skomplikowanymi tekstami; większość funkcjonalności jest dostępna za darmo 

● Aplikacja otter.com – to narzędzie anglojęzyczne typu speech-to-tekst, które jest przydatne np. na międzynarodowych konferencjach; sprawnie przekłada wykłady na teksty, a jego darmowa wersja jest wystarczająco rozbudowana, by swobodnie z niej korzystać

Systematyczność jest podstawą rozwoju i nauki. Dlatego bardzo zachęcam do tego, by 2-4 razy w tygodniu zainwestować 20-30 minut w czytanie, słuchanie i oglądanie tego typu treści. Lifelong learning to zdecydowanie taki proces, który warto w swoim życiu praktykować. 

Wrześniowe rekomendacje opierają się na nazwiskach znakomitych światowych specjalistów, którzy już za chwilę wystąpią na konferencji Masters&Robots. Mają oni ogromne doświadczenie, są charyzmatycznymi, doświadczonymi praktykami. Ich publikacje, wystąpienia i podcasty otwierają oczy, inspirują i pomagają zawracać z utartych ścieżek. Oto najciekawsze pozycje tegorocznych prelegentów.

Amy Webb

Założycielka i dyrektorka Future Today Institute, profesorka na Uniwersytecie Nowojorskim. Forbes uznał ją za jedną z pięciu kobiet, które zmieniają świat. BBC umieścił na liście 100 kobiet 2020 r. Rok później pojawiła się na liście Thinkers50 jako jedna z 50 osób, których rola w dziedzinie zarządzania na świecie jest największa. Doradza prezesom i politykom. Genialna futurolożka, pionierka prognozowania, które oparte jest na technologii i danych. Imponuje profesjonalizmem i niebywałą wiedzą. W jakie treści warto zainwestować czas?

• profil w serwisie LinkedIn – https://www.linkedin.com/in/amywebb, na którym często pojawiają się wpisy z ciekawymi, skłaniającymi do refleksji przemyśleniami
• książka „The Big Nine: How the Tech Titans and Their Thinking Machines Could Warp Humanity”, w której autorka analizuje, jaką rolę w rozwoju sztucznej inteligencji odegrało dziewięć największych firm technologicznych, przedstawia możliwe scenariusze przyszłości oraz proponuje konkretne rozwiązania w kontekście różnych nieuniknionych problemów związanych się z wymknięciem AI spod kontroli
• tegoroczne wystąpienie Amy na konferencji technologicznej South by Southwest (SXSW) – https://www.youtube.com/watch?v=Tb7Kv6P7m9Q – w trakcie godzinnej opowieści porusza ona tematy przyszłości, m.in. metawersum, rozwój sztucznej inteligencji i biologii syntetycznej, a przy tym porywa dowcipem i doskonałą umiejętnością przekazywania informacji
• co roku Amy tworzy raporty, w których analizuje rozwój technologii i jej wpływ na poszczególne dziedziny życia i obszary biznesu; mając do dyspozycji rozważania nt. blisko 500 trendów, warto się zapoznać szczególnie z raportami nt. sztucznej inteligencji, inteligentnych domów (smart home) oraz klimatu i energii    

Seth Godin

Marketingowiec z wykształcenia, krwi i kości, uznawany za guru w swojej dziedzinie. Twórca koncepcji permission marketingu, która skupia się na tworzeniu relacji z klientami. Założyciel firmy Yoyodyne, którą przejęło Yahoo!, twórca Squidoom.com. Jest wybitnym mówcą i autorem wielu bestsellerowych książek, które przetłumaczono na 37 języków. Pokazuje, jak skutecznie budować markę własną. Tygodnik „Time” uznał jego blog za jeden z najlepszych blogów 2009 r. Godin dużo pisze i często snuje opowieści. Od czego zacząć?

• blog https://seths.blog – prowadzi go z imponującą konsekwencją i regularnością, wpisy ukazują się tam codziennie!, do tej pory pojawiło się ich tam ponad 8000, a grono czytelników liczy ponad milion osób; są tu i rozmyślania, i spostrzeżenia, i praktyczne porady
• książka „Tribes” – choć od jej wydania minęło kilkanaście lat, wciąż jest aktualna; to pozycjao dobrym przywództwie i skutecznym budowaniu własnego plemienia, o tworzeniu społeczności wokół jakiegoś pomysłu czy przedsięwzięcia i o tym, jak sprawiać, by sytuacja danej grupy była możliwie jak najlepsza; godny uwagi jest także wykład TED „Tribes are what matter now”, jako że najpierw był wykład, a później książka  
• książka „The Practice” mówiąca o kreatywności, która niezmiennie jest w cenie i o którą coraz trudniej, bo liczba informacji i bodźców wokół jest gigantyczna, a wszyscy nieustannie walczą o uwagę odbiorców; Godin obala mit, że kreatywność jest darem, twierdzi, że jest ona wyborem i można się jej nauczyć, a kluczem do sukcesu jest konsekwencja
• podcast Akimbo – traktuje o kulturze i uważnym rejestrowaniu tego, co się wokół dzieje, ale przede wszystkim podkreśla, jak ważna w życiu jest postawa aktywna, wykorzystywanie możliwości i podejmowanie działań zamiast dryfowania z głównym nurtem

Patty McCord

Przez 14 lat była dyrektorką ds. talentów w Netfliksie, jest współautorką sukcesu firmy. Stworzyła kulturę pracy, z której firma słynie do dziś. Patty promuje rozwijanie wszystkich pracowników, ale zatrzymywanie w organizacji tylko tych najlepszych – to pozwala osiągnąć wyższy poziom innowacyjności i przewagę nad konkurencją. Jej nowatorskie podejście do zarządzania ludźmi inspiruje kolejne firmy. Jak skorzystać z jej wiedzy?

• książka „Powerful: jak zbudować kulturę wolności i odpowiedzialności” – to doskonała propozycja zarówno dla HR-owców, jak i właścicieli firm oraz liderów, którzy chcą mieć w zespołach świetnych pracowników; autorka dzieli się przemyśleniami nt. popularnych w organizacjach praktyk, a także opisuje konkretne działania i modele, które umożliwiają optymalne zarządzanie talentami, oraz podsuwa przykłady zachęcające do nieschematycznego działania
• wystąpienie TED „HR lessons from the world of Silicon Valley start-up” – w ciągu niespełna 12 minut Patty opowiada o kulturze start-upów z Doliny Krzemowej i powodach, dla których ich kultura działa, oraz podrzuca ciekawe pomysły na rozwijanie talentów i w konsekwencji – budowanie znakomicie prosperującego biznesu  

Bill McKibben

Jeden z czołowych aktywistów ekologicznych, od ponad 30 lat apeluje o zmiany w podejściu polityków i przedstawicieli biznesu do ochrony środowiska. Edukator, współtwórca 350.org – kampanii klimatycznej, która gromadzi wokół siebie aktywistów z różnych krajów. Dziennikarz, autor książek. Wyróżniono go Pokojową Nagrodą Gandhiego i Right Livelihood Award, czyli tzw. alternatywnym Noblem. Po jakie materiały sięgnąć?

• książka „Flaga, krzyż i kombi” – w swojej najnowszej publikacji McKibben przygląda się USA i zastanawia się, jak to się stało, że Stany Zjednoczone przestały być rajem na ziemi, a są miejscem pełnym nierówności, zgorzkniałych ludzi i niespełnionych snów o amerykańskim dobrobycie; rozważa, co poszło nie tak i czy dla któregoś z jego młodzieńczych ideałów jest tu jeszcze miejsce
• artykuł „Obama i zmiany klimatyczne: prawdziwa historia” w „Rolling Stone” – opowieść o szumnych deklaracjach prezydenta w obronie środowiska i działaniach, które całkowicie im przeczą: choć Obama deklarował, że kryzys klimatyczny traktuje poważnie i obiecywał wycofanie się z pewnych katastrofalnych w skutkach inicjatyw, to już kilka lat później chwalił się ogromnym wydobyciem paliw kopalnych i podejmował dramatyczne dla klimatu kroki

Kai-Fu Lee

Pochodzący z Tajwanu informatyk pracował w top-managemencie gigantów technologicznych: Apple’a, Google’a i Microsoftu. Światowy ekspert od sztucznej inteligencji, przewodniczący globalnej komisji ds. związanych z AI przy Światowym Forum Ekonomicznym. Szef największego chińskiego funduszu inwestycyjnego. Autor kilku książek. Analizuje wpływ nowoczesnych technologii na różne dziedziny życia. Jego konto w social mediach jest bardzo popularne – obserwuje je ponad 50 milionów osób. Które publikacje są szczególnie godne uwagi?

• książka „Inteligencja sztuczna, rewolucja prawdziwa. Chiny, USA i przyszłość świata” – przez pryzmat swojej ogromnej wiedzy autor odpowiada na szereg pytań związanych ze sztuczną inteligencją, które nurtują dziś ludzi, m.in. czy maszyny zastąpią człowieka, jak zmieni się rynek pracy w związku z ich rozwojem i jak wpłyną one na nierówności w społeczeństwach, proponuje także rozwiązania, które mogą zmniejszyć różne zagrożenia związane z rozwojem AI, oraz pokazuje, jak wygląda technologiczny wyścig między Chinami a Stanami Zjednoczonymi; autor podchodzi do tematu w sposób mądry, wyważony i sceptyczny, co nadaje tej pozycji dodatkową wartość
• książka „Sztuczna inteligencja 2041. 10 wizji przyszłości” – tę książkę Kai-Fu Lee napisał wraz ze znanym powieściopisarzem sci-fi, a owocem tej współpracy są opowiadania o tym, jak sztuczna inteligencja zmieni oblicze świata w ciągu najbliższych 20 lat, jak wpłynie na edukację, medycynę i zdrowie, jakie nowe formy komunikacji i rozrywki wykształci, a także jakie przyniesie zagrożenia związane z bronią autonomiczną i technologią, która cały czas śledzi człowieka bez jego wiedzy

Mok O’Keefee

Zajmuje się konsultingiem związanym z kulturą organizacyjną i innowacjami w organizacjach. Twórca The Innovation Beehive, wiceprzewodniczący zarządu w Islington Arts Factory – organizacji zapewniającej edukację artystyczną młodzieży w trudnych sytuacjach. Członek zarządu Barn Theatre Project, który wspiera młodzież w zdobywaniu umiejętności wykonawczych. Należy do społeczności St George’s House, Windsor Castle, której ideą jest dzielenie się wiedzą z innymi liderami pracującymi w różnych krajach i wzajemne wsparcie. Co proponuje Mok?

• książka „The Innovation Ecosystem: How to Turbocharge Innovation in Your Business” –na przykładzie najbardziej innowacyjnych firm na świecie autor identyfikuje cztery elementy stanowiące wspólny mianownik szybkiego i zaskakującego rozwoju, autor oferuje konkretne wskazówki i dostarcza narzędzia, którą pomagają w ich praktycznym wdrożeniu, podpowiada, jak uwolnić kreatywny potencjał pracowników; to znakomita pozycja dla liderów i osób zainteresowanych tematem wyzwalania innowacyjności w ludziach i organizacjach

Biologia syntetyczna wydaje się dopiero rozkręcać, a jej możliwości wraz z każdym kolejnym badaniem i odkryciem rosną. Choć do tej pory medycyna regeneracyjna skupiała się głównie na komórkach macierzystych, uwagę naukowców przykuwają kolejne przełomowe technologie, urządzenia i rozwiązania.

Mocne serce po zawale

O ile ludzka wątroba ma zdolność odrastania po jej przepołowieniu, o tyle inne narządy nie wykazują takiego talentu. To otwiera pole do działania dla badaczy, naukowców i lekarzy.

Serce nie jest w stanie zregenerować własnych komórek, co oznacza, że w wyniku zawału jest ono trwale uszkodzone. Tymczasem naukowcy z londyńskiego King’s College są zdania, że da się wesprzeć organizm w wytworzeniu nowych komórek mięśnia sercowego. Jak to możliwe? Stworzyli oni mieszankę, w skład której wchodzi mikroRNA (miRNA) i Messenger RNA (mRNA), po czym wstrzyknęli ją w uszkodzone serce badanej świni. Efektem było zainicjowanie procesu tworzenia nowych komórek serca, które zastąpiły martwe komórki i ograniczyły powstawanie blizn. Jakiś czas po przyjęciu zastrzyku narząd był w wyraźnie lepszym stanie niż przed. Uniwersytecki zespół liczy na to, że najbliższe dwa lata przyniosą możliwość rozpoczęcia testów na ludziach. Jeśli tak się stanie i rezultaty będą pomyślne, jest realna szansa na złagodzenie dotkliwych skutków zawałów.  

Usłyszeć na nowo

W uchu wewnętrznym mamy włoski, które choć niewielkie, mają duże znaczenie. Wiele osób, które są poddawane chemioterapii, biorą antybiotyki lub są regularnie wystawiane na dużą ilość głośnych dźwięków traci te włoski, a w konsekwencji ich słuch się pogarsza. Z włoskami są ściśle powiązane komórki rzęsate, które pod wpływem tych niekorzystnych czynników obumierają. I choć jakość odbieranych dźwięków można poprawić implantami czy aparatami, firma Frequency Therapeutics (powiązana z MIT) chce to zrobić inaczej. W ramach nurtu działań regeneracyjnych opracowała wstrzykiwany bezpośrednio do ucha lek.

Firma wykorzystuje komórki progenitorowe, które są następcami komórek macierzystych w uchu wewnętrznym. Ich zadanie polega na wytworzeniu komórek rzęsatych i pobudzeniu wzrostu włosków, co pozwala człowiekowi ponownie usłyszeć świat.

Organizacja jest na etapie badań klinicznych. Zastrzyki otrzymało ponad 200 osób, a testy percepcji mowy wskazują na to, że słyszą lepiej. Aktualnie trwa rekrutacja 124 osób do kolejnego badania, którego wyniki powinny się ukazać w przyszłym roku. Zaburzenia zmysłu słuchu lub jego całkowita niesprawność dotyczą setek milionów ludzi na całym świecie. Przywrócenie go byłoby dla nich ogromną zmianą, której do tej pory nawet nie byli sobie w stanie wyobrazić.

Czy noga może odrosnąć?

Badacze z uniwersytetów w Ontario i Massachusetts udowadniają, że tak. Co prawda na razie nowina dotyczy afrykańskiej żaby szponiastej, ale kto wie, co przyniesie przyszłość. 115 żabom amputowano prawą nogę, po czym podzielono je na trzy grupy. Jednej grupie założono na ranę mały „kapturek” BioDome, w którym umieszczono mieszankę pięciu leków mających na celu wsparcie procesu regeneracji komórek. Druga grupa dostała BioDome bez leków, a żaby z trzeciej grupy nie miały wdrożonego żadnego leczenia.

BioDome jest niewielkim cylindrycznym urządzeniem, którego zewnętrzną warstwę stanowi silikonowy rękaw, a środek – przetworzony jedwab połączony z polimerem, tzw. hydrożelem. Żaby, którym założono BioDome, miały go na sobie tylko przez 24 godziny. Badacze obserwowali płazy przez 1,5 roku. Jak wyglądały kończyny po tym czasie?

Żabom, które dostały koktajl lekowy, odrastały nogi i mogły ich one używać do pływania, stawania i odpychania się. Kolejne badania pokazały, że w nowych kończynach są naczynia krwionośne, nerwy i kości w układzie zbliżonym do „oryginalnego”. Żaby reagowały na nakłuwanie końcówek nóg, co potwierdziło, że nerwy działają, a leki skutecznie uruchomiły szlaki regeneracyjne. Pozostałe żaby w miejscu amputacji miały płat tkanki przypominający kolec. Te, którym założono BioDome bez leków, miały kolec nieco dłuższy niż pozostałe, a on sam reagował na dotyk. Żaby bez leczenia miały mniejsze kolce i były całkowicie pozbawione czucia.   

Wyniki są ekscytujące i obiecujące. Po raz pierwszy zastosowano taki koktajl leków w celu pobudzenia procesów regeneracyjnych, a rezultat ośmiela i zachęca do dalszych badań. Metoda jest obecnie testowana na ssakach, a naukowcy wierzą, że nadejdzie dzień, kiedy zostanie ona pomyślnie wykorzystana na ludziach.  

Kości z dźwięków

Komórki macierzyste są od lat wykorzystywane do odtwarzania tkanek. Naukowcy z RMIT University poszli o krok dalej i dzięki falom dźwiękowym o wysokiej częstotliwości zdołali pobudzić komórki macierzyste do tworzenia komórek kostnych. Kości pochodzą z mezenchymalnych komórek macierzystych, które znajdują się w szpiku kostnym, przez co ich pobieranie jest trudne i bolesne. Badacze sięgnęli po mikroprocesor, który wytwarza sygnały o częstotliwości 10 MHz, i przy jego użyciu zdołali przekształcić tradycyjne komórki macierzyste w oleju silikonowym w mezenchymalne komórki macierzyste, na których im zależało. Za optymalne ustawienie uznano właśnie częstotliwość 10 MHz, 10 minut dziennie, pięć dni z rzędu. Co ciekawe, komórki macierzyste mogą być pozyskiwane z różnych części ciała pacjenta, np. z tkanki tłuszczowej.  

Według Leslie Yeo, naukowca uczestniczącego w tym badaniu, jest to ważny krok w kierunku inżynierii tkankowej, ponieważ „urządzenie jest tanie i proste w użyciu, więc można je łatwo rozbudować do jednoczesnego leczeni dużej liczby komórek”. W momencie, gdy komórki macierzyste zaczną różnicować się w kość, mogą być wstrzyknięte do organizmu w miejscu choroby lub urazu lub umieszczone na implancie, gdzie wyhodują kość. Cały proces jest skuteczny i szybki oraz pozwala wyeliminować leki.  

Kontrowersyjne komórki macierzyste

W kontekście medycyny regeneracyjnej badacze koncentrują się na komórkach macierzystych i ich możliwościach. I o ile otwierają one wiele naukowych drzwi, o tyle równolegle budzą różne kontrowersje. Jedyną metodą leczenia związaną z komórkami macierzystymi, zatwierdzoną przez amerykańską agencję FDA, jest tam przeszczepianie krwiotwórczych lub krwiopochodnych komórek macierzystych.  

W Stanach Zjednoczonych komórki macierzyste są wykorzystywane przede wszystkim do celów badawczych. Szereg ograniczeń z nimi związanych sprawia, że wiele osób chcących podjąć leczenie z wykorzystaniem komórek macierzystych szuka takich możliwości poza granicami USA. Równolegle same Stany Zjednoczone zainwestowały w ubiegłym roku ok. 2,15 miliarda dolarów w poświęcone im badania.  

Jak będzie wyglądał 2050 rok? Scenariusz neutralny Amy Webb

W Filadelfii firma RegenerX otwiera trzecią klinikę. Oferuje wiele zabiegów regeneracyjnych, a jej specjalizacją jest leczenie schorzeń oczu i uszu – potrafi usunąć zwyrodnienie żółtej plamki i przywrócić słuch. Równolegle rozpoczyna prace z pacjentami po amputacjach i w centrum uwagi ma osobę, której próbuje „przywrócić” naturalną rękę poprzez jej odrośnięcie.

Przedsiębiorstwo ma wielu przeciwników, którzy zbierają się przed wszystkimi budynkami i głośno wyrażają swoje niezadowolenie. Zarzucają firmie, że chce się bawić w Boga, naprawiać to, co z jakiegoś powodu miało być zepsute i wbrew siłom natury ingeruje w wady wrodzone. Inni uważają, że potrzebne jest naturalne umieranie ludzi zamiast ich podtrzymywania przy życiu za wszelką cenę. Skandują, że świat będzie przeludniony, zabraknie jedzenia i wody, a system opieki zdrowotnej się zawali.  

Jeszcze inni nie krzyczą, a po cichu w domach fałszują dokumentację medyczną. Liczą na to, że dzięki odpowiednim zabiegom ich serca będą mocniejsze, oni sami bardziej wydajni, ich zmysły będą osiągać niemal nadludzkie możliwości, a ciało dużo wolniej się zestarzeje. Takie działania wymuszają na RegenerX ścisłą współpracę z organami służb państwa, żeby uszczelnić prawo i zwiększyć bezpieczeństwo nas wszystkich.  

Choć istnieje krócej niż Facebook, Instagram, YouTube i Twitter, TikTok zdeklasował pozostałe platformy społecznościowe, najszybciej zdobywając miliard użytkowników i osiągając najwyższy współczynnik zaangażowania. Obok pranków, majsterkowania i psów widać tu wojnę, pociski i miny, a płynny przepływ tych treści jest nad wyraz trafnym obrazem współczesnego świata.

Narodziny TikToka

Zhang Yiming, 36-letni były inżynier Microsoftu i prężnie działający przedsiębiorca, 10 lat temu w swoim niewielkim pekińskim mieszkaniu założył firmę ByteDance. W 2016 r. firma wydała aplikację społecznościową Douyin, która umożliwiała dzielenie się wideo, a jednocześnie była w stanie funkcjonować na rynku z cenzurą internetową. Ta platforma nadal istnieje i prężnie działa w Chinach. Rok później została udostępniona międzynarodowa wersja aplikacji – słynny TikTok. W 2018 r. TikTok połączył się z Musical.ly. Aplikacje w wersji chińskiej i międzynarodowej wyglądają podobnie i mają zbliżone funkcje, lecz w szczegółach nie są jednakowe, ponieważ dostosowano je do potrzeb użytkowników na poszczególnych rynkach, co jest jednym z elementów, które pozwoliły jej odnieść zawrotny sukces.  

Kto steruje TikTokiem?

Aplikacja opiera się na działaniu sztucznej inteligencji, która działa w sposób wysoce zaawansowany, przewidując, co dana osoba zechce zobaczyć w ramach kolejnej treści. Analizuje użytkowników przez pryzmat setek punktów danych, bierze pod uwagę nawet sposób pisania i rytm naciskania klawiszy, o przeglądanych stronach internetowych nie wspominając. To ją wyraźnie odróżnia od systemów, w oparciu o które działa m.in. Facebook i Snapchat, i prawdopodobnie właśnie ten czynnik sprawia, że przeciętny użytkownik TikToka spędza w aplikacji około 26 godzin miesięcznie. Wykorzystana technologia optymalizuje cały proces związany z treścią – od jej stworzenia przez selekcję po najlepsze rekomendacje. Jeśli krótkie filmiki są w stanie zatrzymać daną osobę średnio na 52 minuty każdego dnia, to znaczy, że sztuczna inteligencja działa naprawdę dobrze. Tym bardziej, że dziewięciu na 10 użytkowników korzysta z aplikacji kilka razy dziennie.

Aplikacja nie bez granic

W tamtym roku właściciel TikToka wstrzymał oddech, kiedy administracja Donalda Trumpa zagroziła, że zakaże jego działalności. Jako powód wskazała obawy dotyczące bezpieczeństwa danych i chciała, żeby aplikacja płynnie przeszła w ręce jakiejś amerykańskiej spółki. W gronie zainteresowanych znalazły się m.in. Oracle i Walmart. Prezydent Biden ma inne stanowisko w tej sprawie, dlatego proces został zablokowany na szczeblu federalnym, zakazu nie ma, a TikTok może swobodnie działać.

Gorzej poszło w Indiach. Wśród tamtejszej młodzieży aplikacja jest bardzo popularna, mimo to – ze względu na konflikt graniczny między Indiami a Chinami – w czerwcu 2020 r. władze zabroniły korzystania z platformy. W styczniu 2021 r. zakaz ostatecznie wszedł w życie i mieszkańcy Indii nie mają dostępu do aplikacji. TikTok miał wtedy w tym kraju ponad 200 milionów użytkowników.  

Imponujące osiągnięcia

TikTok jest aplikacją społecznościową, która najszybciej ze wszystkich osiągnęła miliard aktywnych użytkowników. Facebook i YouTube potrzebowały na to ośmiu lat, Instagram ma obecnie ponad miliard użytkowników, a Twitter nigdy nie osiągnął tego pułapu, choć jest na rynku od 16 lat. TikTokowi zajęło to niecałe pięć. Instagram i YouTube mają ambicję, by konkurować z TikTokiem – ta pierwsza platforma stworzyła Reelsy, druga – YouTube Shorts, choć nie wydaje się, by mogły one zagrozić dominacji chińskiej aplikacji. Na TikToku użytkownicy spędzają więcej czasu niż na Facebooku i Instagramie łącznie, a wycena spółki opiewa na 180 miliardów dolarów.

Kto i co konsumuje na TikToku

Aplikacja jest przede wszystkim medium millenialsów i Genu Z, choć i odbiorcami, i twórcami są ludzie w różnym wieku, co pokazuje np. profil @ourfilipinograndma. Starzejący się użytkownicy nie rezygnują z TikToka dlatego, że z niego wyrośli i już nie wypada na nim być. Z ciekawostek: w Chinach, Malezji, Indonezji, Arabii Saudyjskiej i UAE liczba użytkowników w wieku 25-34 lata jest większa niż w wieku 16-24 lata. Największy zasięg wśród dorosłych aplikacja ma w Arabii Saudyjskiej.  

Najbardziej pożądanym rodzajem treści jest szeroko pojęta rozrywka, a treści w tej kategorii mają 443 miliardy całkowitych wyświetleń. Na drugim miejscu plasuje się taniec z liczbą 150 miliardów wyświetleń. Kolejne pozycje na liście zajmują pranki (54 miliardy wyświetleń), fitness (43 miliardy wyświetleń), majsterkowanie (29 miliardów wyświetleń), uroda i pielęgnacja skóry (22 miliardy wyświetleń), moda (18 miliardów wyświetleń), przepisy kulinarne (13 miliardów wyświetleń), poradniki życiowe (8,3 miliarda wyświetleń), zwierzęta domowe (8 miliardów wyświetleń) i filmy z kategorii „na świeżym powietrzu” (1 miliard wyświetleń).  

TikTok jest też najpopularniejszą aplikacją społecznościową dla dzieci. Qustodio, firma produkująca aplikacje zapewniające bezpieczeństwo cyfrowe, poinformowała, że dzieci w wieku 4-15 lat spędzają w aplikacji średnio 75 minut dziennie, czyli więcej niż na YouTube (klasycznym i w wariancie dziecięcym), z kolei w samych Stanach Zjednoczonych wartość ta jest większa i wynosi 87 minut. Jednocześnie TikTok jest najczęściej blokowaną przez rodziców aplikacją społecznościową.

Nowe królestwo influencerów

Kluczowym wskaźnikiem popularności danego medium społecznościowego jest zaangażowanie jego użytkowników, a to jest najwyższe właśnie na TikToku, który prześcignął Instagram i YouTube. Dla porównania: współczynnik zaangażowania mikro-influencerów na Instagramie wyniósł 3,86%, na YouTube 1,63%, a na TikToku – 18%. Z kolei w przypadku mega-influencerów współczynnik zaangażowania wyniósł 1,21% na Instagramie, 0,37% na YouTube i 35% na TikToku. Różnica robi wrażenie.

Według Forbesa najjaśniejsze gwiazdy TikToka zarobiły w 2021 r. 55,5 miliona dolarów, czyli 200% więcej niż rok wcześniej, a na najwyższym miejscu podium jest Charli D’Amelio z zarobkiem 17,5 miliona dolarów i liczbą obserwatorów na poziomie 140 milionów. 

Pierwsza wojna TikToka

Od pierwszego dnia wojny na Ukrainie na TikToku pojawiają się krótkie relacje ukazujące na żywo dramat walki. Zdjęcia i filmiki prezentują spadające na miasta pociski i martwych żołnierzy, skrupulatnie dokumentując i puszczając w świat obrazy wojny w czasie rzeczywistym, co jest też podkreślane w wielu podpisach informujących, że to, co widać na ekranie, dzieje się właśnie w tej chwili. Treści – choć charakter mają poważny i przejmujący – podawane są często w typowej dla TikToka estetyce: nagrania są poszarpane, w tle leci muzyka pop. Intensywnie klikają się nagrania, w których ukraiński mężczyzna przenosi z drogi do lasu minę, a z ust zwisa mu papieros, czy to, na którym widać ukraińskiego żołnierza w stroju do moonwalkingu, który przemieszcza się po polu w rytm piosenki „Smooth Criminal” Michaela Jacksona. Oba wygenerowały miliony wyświetleń i zdobyły wiele empatycznych, wspierających komentarzy.

W podcaście „The Content Mines” padły słowa, że inwazja na Ukrainę jest „najbardziej internetową wojną wszechczasów aż do następnej”. W wielu TikTokowych nagraniach konwencja poważnego dokumentu miesza się z internetowymi żartami i memami. Buduje to więź i zbliża społeczności – Ukraińcy nie są abstrakcyjnymi ofiarami odległej wojny, a ludźmi, którzy korzystają z tej samej sieci, znajdą te same piosenki, portale i aplikacje. Paradoksalnie media społecznościowe dokumentują tę wojnę wierniej i wiarygodniej niż tradycyjni dziennikarze, którzy w obliczu niebezpieczeństwa muszą się wycofać do miejsc, gdzie nic im nie grozi.   

Słowa „innowacyjność” i „kreatywność” przewijają się w powszechnym obiegu nad wyraz często. W co drugim ogłoszeniu rekrutacyjnym od kandydatów wymaga się kreatywności, a co druga firma chwali się, że jest innowatorem w swojej branży. Od rodziców oczekuje się kreatywnych zabaw z dziećmi, a innowatorskie są już nawet urzędy gmin i małe ośrodki kulturalne. Wydaje się, że to obecnie jedne z najbardziej oklepanych pojęć, które przez ciągłe ich powtarzanie zostały pozbawione swojego właściwego, głębokiego znaczenia. Nie jest przecież tak, że wszyscy wokół nas tryskają kreatywnością, a każdy dzień przynosi tysiące rewolucyjnych koncepcji, które – błyskawicznie wdrażane przez zwinne organizacje – radykalnie zmieniają świat.      

Współczesny świat regularnie robi nam „sprawdzam”. Stawia przed nami coraz bardziej złożone wyzwania i wymaga natychmiastowych reakcji. Dotyczą one niemal każdej dziedziny życia i aktywności. W tak zmiennym otoczeniu szczególnie ważna i potrzebna jest zdolność do nieszablonowego myślenia i poszukiwania rozwiązań w pozornie bardzo odległych obszarach.

Trzy kroki wstecz

Wokół zjawiska kreatywności narosły różne mity. Wiele osób żywi przekonanie, że jest to cecha wrodzona. Inni uważają, że najlepsze pomysły rodzą się przypadkowo i są jak niespodziewane przebłyski i olśnienia. Albo że są wynikiem zbiegów okoliczności. Mimo że historia wielokrotnie udowodniła, że jest odwrotnie, ten sposób postrzegania kreatywności ma się dobrze. By odpowiednio budować i rozwijać umiejętności osadzone wokół innowacyjności, niezbędna jest zmiana tego systemu przekonań. Dopiero właściwe postrzeganie zjawiska pozwala na jego optymalny rozwój. Czas zatem porzucić myślenie mityczne na rzecz metodycznego wykorzystywania określonych umiejętności i ich udoskonalanie.  

Stałe a rozwojowe nastawienie do zainteresowań

Badacze odkryli, że istotny wpływ na innowacyjność ma to, jak poszczególne osoby postrzegają zainteresowania. Ci, którzy widzą je jako możliwe do rozwinięcia, są nastawieni na ich rozwój i wierzą, że można je pielęgnować – mają więcej pomysłów integracyjnych i dużo częściej tworzą koncepcje łączące dalekie od siebie dziedziny. Z kolei te osoby, które do zainteresowań mają nastawienie stałe – twierdzą, że należy je znaleźć i się ich trzymać – znacznie częściej myślą w sposób tradycyjny i dość schematyczny, a szukając rozwiązań, poruszają się w obrębie bliskich sobie dziedzin. Ten wniosek naukowców jest zachętą do rozwijania edukacji interdyscyplinarnej, która pozwala poszerzać wiedzę z różnych dziedzin i integrować ją na nowo.

Innowacyjność to sposób myślenia

O innowacjach często myślimy w kontekście technologicznym. Owszem, technologie są ważne, lecz sensem innowacji jest wywrócenie sposobu myślenia. Technologie są narzędziem do zrealizowania jego efektów albo owocem rozmyślań. Czym się charakteryzuje postawa innowacyjna? Osoby o takim sposobie myślenia bawią się tym, co przychodzi im do głowy. Są otwarte, ciekawe, niczego nie odrzucają, niczym się nie ograniczają. W ich umysłach wszystko jest możliwe, a granice nie istnieją. Porzucają utarte ścieżki na rzecz wchodzenia tam, gdzie jeszcze nikogo nie było. Z łatwością patrzą na dane zagadnienie z różnych perspektyw, zadają dużo pytań. Są pełni energii i zaangażowania. Nie ma dla nich problemów, są tylko okazje i możliwości.  

By organizacja była innowacyjna, potrzebuje na pokładzie ludzi, którzy podważają status quo i których wizje mają rozmach. Sam biznes musi być otwarty na zmiany, działać szybko i odważnie. Ogromnie ważna jest świadomość tego, że dążenie do innowacji wiąże się z dużym prawdopodobieństwem porażki i niesie ze sobą ryzyko niepowodzeń. Jest to jednak nieodłączny element całego procesu i tak należy do tego podejść. Kluczem do sukcesu jest współpraca – nawet najbardziej genialne pomysły nie popchną organizacji w rozwoju, jeśli pomiędzy poszczególnymi osobami i zespołami nie będzie woli wspólnego dopracowania koncepcji. Najgorsze dla organizacji jest utknięcie w miejscu i obserwowanie pleców konkurencji. W końcu nie chodzi o to, żeby przetrwać, chodzi o to, by wyznaczać kierunek.     

Mądre zarządzanie innowacyjnym myśleniem

By właściwi ludzie mogli w pełni uwolnić i zrealizować swój kreatywny potencjał, niezbędne jest mądre zarządzanie organizacją. Mok O’Keeffe, który od lat zajmuje się tym obszarem, podkreśla, jak ważny jest rozwój osób i procesów w dążeniu biznesu do innowacyjności. Mówi o tym, że niezbędne jest wyposażenie pracowników w odpowiednie kompetencje i pewność siebie, a liderów – we właściwe strategie i narzędzia. Należy także dbać o to, by kierownicy zespołów i projektów byli skutecznie inspirowani do umożliwiania i nagradzania kreatywności. Kluczowa jest również dobra komunikacja, budowanie zaangażowania, promowanie elastyczności oraz stworzenie przestrzeni na swobodne poszukiwanie i wdrażanie innowacyjnych rozwiązań.

Myślenie księżycowe Peter H. Diamandis i jego myślenie księżycowe proponuje zupełną zmianę reguł gry. Autor tej koncepcji prowokuje, drąży i nieustannie pyta liderów: a co, gdybyście dążyli do wzrostu 10 razy większego niż dotychczas? Nie o 10% większego, a 10 razy większego. Podkreśla, że wiele firm koncentruje się na tym, by zwiększyć zyski lub zmniejszyć koszty o 10%. Ta perspektywa natychmiast obniża poprzeczkę, wciąga organizację w proces bieżącego konkurowania z innymi firmami z branży i tłamsi potencjalne przełomowe koncepcje. Innowacyjne podejście w duchu myślenia księżycowego do problemów, wyzwań i trudności już na starcie zmienia perspektywę oraz warunkuje zupełnie inny proces myślenia i poszukiwania rozwiązań. Przynosi zaskakujące pomysły i skupia wokół projektu najlepszych ludzi. Co więcej, 10-krotna poprawa jakiegoś obszaru wcale nie oznacza, że będzie to proporcjonalnie trudniejsze do osiągnięcia. Najczęściej jest wielokrotnie bardziej opłacalna i tylko trochę bardziej wymagająca. Jednym z wzorcowych przykładów tego typu myślenia i działania jest Elon Musk, który sięga już nie tylko księżyca, ale i Marsa.

Warsztaty „Od inspiracji do innowacji” – nowoczesne modele uczenia się w organizacjach. 20-21.06. 2022 – dołącz w Warszawie lub online.

Na warsztatach „Od inspiracji do innowacji”  zdobędziesz konkretną wiedzę i narzędzia potrzebne do analizowania inspirujących trendów. Nauczysz się nowej kompetencji tzw. future literacy. Dowiesz się, jak przekładać je na konkretne rozwiązania biznesowe w twojej organizacji i zespole, podnosząc poziom innowacyjności i konkurencyjności Twojej organizacji.

Ten warsztat jest dla Ciebie, jeśli zastanawiasz się:

– jak wykorzystywać zdobywaną wiedzę z różnych obszarów np. konferencji, artykułów, podcastów itp. w codziennych biznesowych wyzwaniach

– jak użyć inspiracji do budowy nowych rozwiązań i innowacji

– w jaki sposób „połączyć kropki”, by budować użyteczne rozwiązania dla konkretnej branży

Szczegóły oraz zapisy znajdziesz na stronie: info.mastersandrobots.tech

Lista grzechów, które ma na sumieniu branża odzieżowa jest długa. Na niechlubnym podium największych trucicieli zgarnia srebro, pozwalając się wyprzedzić jedynie przemysłowi naftowemu. W gigantycznej skali zasila wysypiska śmieci – szacuje się, że ląduje na nich ok. 2150 sztuk tekstyliów co… sekundę. Konsumuje ogromne ilości wody, by zwrócić ją w postaci ścieków zanieczyszczonych chemikaliami (m.in. rtęcią i ołowiem), nawozami i mikroplastikiem. Na liście ofiar fast fashion jest wiele starych lasów czy Jezioro Aralskie, które niemal zamieniło się w pustynię. Stało się ono pewnego rodzaju symbolem katastrofy, ku której moda prowadzi świat.    

A może by tak inaczej?

W obliczu rosnącej świadomości konsumentów i coraz wyraźniej wybrzmiewających głosów różnych organizacji coś się zaczyna zmieniać. Rewolucja to jeszcze nie jest, ale ruch z pewnością już tak. Rośnie grono marek, które przestają udawać, że nie słyszą naukowców bijących na alarm. Część firm stosuje greenwashing, część chce realnie zmniejszyć swój szkodliwy wpływ na środowisko i podejmuje określone działania. Jednym z napawających optymizmem trendów jest odzież z roślin.

Ubrania z bawełny i lnu są oczywistym elementem garderoby, zwłaszcza te pierwsze. Tekstylia z konopi i pokrzywy brzmią nieco bardziej egzotycznie, ale przed laty już je produkowano, a teraz powoli opuszczają krainę zapomnienia i wracają do łask. Bambus z kolei jest całkiem popularny wśród osób aktywnych fizycznie, jako że zrobiona z niego odzież jest przewiewna, ułatwia utrzymanie odpowiedniej temperatury ciała i chłodnie więcej wilgoci niż jego bawełniane odpowiedniki. Świat z kolei lubi go za to, że szybko rośnie i pochłania pięć razy więcej dwutlenku węgla niż drzewa.

Zwracające się w stronę ekologii marki coraz częściej sięgają też po tkaninę nazywaną tencelem lub lyocellem, którą jest otrzymywana z celulozy drzewnej pozyskiwanej z drewna eukaliptusowego. Celulozę się rozpuszcza, a do tego procesu jest wykorzystywany nietoksyczny, bezpieczny rozpuszczalnik zamiast substancji żrących, jak to ma miejsce w przypadku otrzymywania wiskozy. Eukaliptus w trakcie wzrostu wymaga mniej wody niż bawełna, a ubrania z tencelu potrzebują zaledwie sześciu tygodni, by ulec biodegradacji w procesie kompostowania.

Ubrania z odpadów po owocach

Podczas uprawy i obróbki owoców powstaje mnóstwo odpadów: milion ton rocznie po tłoczeniu soku z pomarańczy, 500 ton na dobę po tłoczeniu jabłek, miliardy liści ananasa. Kilka otwartych głów wpadło na pomysły, które nie dość, że pomagają ochronić planetę przed taką ilością odpadów biologicznych, to jeszcze pociągnęły za sobą rozwój technologii pozwalających zrobić z tych resztek trwałe materiały do produkcji odzieży.

Włoska firma Orange Fiber z odpadków po cytrusach stworzyła materiał, który w dotyku przypomina jedwab i po który sięgnęła m.in. marka H&M. Z kolei kilkoro Polaków stworzyło skórę z wytłoków jabłkowych. Materiał jest w 100 procentach biodegradowalny, produkowany w sposób ekologiczny, a jego właściwości i struktura nie odbiegają od skóry naturalnej. Z liści ananasów powstaje Piñatex – wegański materiał do produkcji odzieży i obuwia. Do stworzenia metra kwadratowego materiału wykorzystuje się ok. 480 liści, za to nie używa się nawozów, pestycydów ani dużej ilości wody. Produktem ubocznym powstawania Piñatexu jest biomasa, którą można przekształcić w organiczny nawóz. Elastyczna, miękka wegańska skóra jest pokryta żywicą, co zapewnia jej trwałość i odporność na wodę, lecz jednocześnie uniemożliwia proces biodegradacji. U kresu swojej żywotności produkt z liści ananasa może być poddany kontrolowanej degradacji, by ponownie wykorzystać materiał.

Wszechstronne grzyby i algi

O tym, że grzyby są absolutnie niezwykłe, nie trzeba przekonywać nikogo, kto choć trochę o nich czytał lub obejrzał film Niezwykły świat grzybów. Te mikroorganizmy potrafią usunąć wyciek ropy naftowej i „zjeść” niechciany plastik. Tworzą pod ziemią ogromną siatkę połączeń, dzięki której drzewa komunikują się ze sobą, a także wspierają proces leczenia uzależnień oraz chorób psychicznych, co potwierdzają badania. Przychodzą z odsieczą także branży modowej. Z grzybów, a dokładnie z grzybni, powstaje materiał Mylo, który jest wykorzystywany do wyrobu butów i akcesoriów. Produkcja grzybni trwa niecałe dwa tygodnie i zużywa znacznie mniej wody niż produkcja bawełny. Wśród firm, które się nim zainteresowały, są m.in. Adidas i produkująca maty do jogi marka Lululemon. Mylo póki co nie ulega biodegradacji, lecz ambicją producenta jest stworzenie takiego materiału, który będzie można z powodzeniem poddać temu procesowi. Innym sprytnym organizmem są algi – wykorzystuje się je do oczyszczania powietrza, odgrywają coraz większą rolę jako tzw. niebieska żywność, a już wkrótce będziemy mogli nosić odzież i buty zrobione z alg.   

„K” jak kaktus i kawa

Dwaj meksykańscy projektanci stworzyli skórę z kaktusa, która doskonale imituje skórę naturalną, przy czym znacznie mniej obciąża środowisko i nie powoduje cierpienia zwierząt. Dlaczego kaktus? Jest niewymagający w uprawie i potrzebuje mało wody, a zrobiony z niego materiał w pełni ulega biodegradacji – kaktusowe ubrania wystarczy zalać wodą, zostawić na kilka tygodni, a one się rozpuszczą. Do produkcji tej wegańskiej skóry nie używa się żadnych chemikaliów, a sama roślina jest bardzo wydajna. Co ciekawe, nie trzeba ścinać całej – wystarczy odciąć starsze liście, by z nich przygotować materiał, a nowe odrosną w tych samych miejscach w ciągu ok. siedmiu miesięcy.

Z kolei skandynawska marka Rens zaprojektowała buty, do produkcji których wykorzystuje sześć zużytych plastikowych butelek i 150 gramów fusów z kawy na każdą parę. Użycie przetworzonego plastiku pozwoliło producentowi zmniejszyć emisję CO2 generowaną przez produkcję cholewki o 79% w stosunku do polimerów wykorzystywanych w produkcji tradycyjnego obuwia sportowego. Buty są przewiewne i wodoodporne, a dzięki właściwościom fusów szybko wysychają i nie łapią nieprzyjemnego zapachu.

Roślinna wełna, roślinny jedwab, roślinny puch

Firma Weganool stworzyła wełnę, która stanowi roślinną alternatywę dla klasycznej wełny. Jej produkcja wymaga mniej wody, pestycydów i barwników, wykonane z niej ubrania mogą być prane w pralce, a po zakończeniu swojego żywota ulegają biodegradacji. Jedwab – zużywający ogromne ilości energii – również doczekał się swojego zamiennika. Japońska firma Spiber stworzyła roślinne materiały, które mogą zastąpić zarówno jedwab, jak i poliester. Ciekawym rozwiązaniem jest też roślinny puch, który – co prawda – był wykorzystywany już kilkadziesiąt lat temu do wypełniania kamizelek żołnierzy w trakcie wojny, ale dopiero teraz robi się o nim głośno. Prognozuje się, że roślinny puch może stać się alternatywą dla bawełny: jest od niej kilka razy cieplejszy, hipoalergiczny, a jego pozyskiwanie jest znacznie tańsze i dużo mniej obciążające dla środowiska. Oprócz zalet ekologicznych zwraca uwagę eleganckim wyglądem i lekkim połyskiem, co sprawia, że zaczynają się nim interesować domy mody.

Co możemy zrobić już dziś?

Ubrania z roślin to głos przyszłości, który z upływem lat będzie coraz wyraźniejszy. Im więcej firm będzie tworzyło materiały z roślin i im więcej firm będzie produkowało z nich odzież i obuwie, tym łatwiej będą one dostępne. Zanim jednak staną się aż tak powszechne, róbmy to, co możemy zrobić już dziś, od ręki. Przede wszystkim kupujmy mniej i bardziej rozważnie. Sprawdzajmy, czy marka, po produkty której chcemy sięgnąć, działa z poszanowaniem środowiska i ludzi. Z pomocą przychodzi strona Good on You, na której możemy sprawdzić, jak to wygląda w przypadku poszczególnych firm.

Nośmy odzież tak długo, jak się da, a jeśli widzimy, że ubrania „się kończą”, przerabiajmy je, odnawiajmy i upcyklingujmy. Inicjatyw w tym obszarze jest sporo. W firmie WoshWosh możemy naprawić i wyczyścić buty. Są marki, które zbierają niepotrzebne jeansy, z pęknięciami i przetarciami, po czym robią z nich torby, nerki czy kosmetyczki. Outdoorowa firma Cumulus z okazji Black Week nie miała dla klientów kuponu rabatowego, za to zaoferowała bezpłatną naprawę swoich śpiworów i odzieży, która już jest w obiegu, by służyła jak najdłużej. Warto śledzić tego typu działania i z nich korzystać. A jeśli odzież nadaje się już tylko do wyrzucenia, można zajrzeć np. do jednego ze sklepów H&M, gdzie specjalna maszyna rozdrobni nasze tekstylia, umożliwiając ponowne wykorzystanie przędzy.

Co zrobić, gdy ubrania są w dobrym stanie, ale nam się znudziły albo styl lub rozmiar już nie pasuje? Jednym z ciekawych rozwiązań jest inicjatywa Ubrania na Oddania. Jej twórcy zbierają taką odzież, a za każdy zebrany kilogram przekazują określoną kwotę na rzecz określonej organizacji lub fundacji, którą wskazuje osoba oddająca ubrania. UDO razem z 4F stworzyło program 4F change, w ramach którego do obiegu trafiają odnowione ubrania. Najnowszym pomysłem Ubrań do Oddania jest otwarcie butików cyrkularnych, w których są dostępne używane ubrania w dobrym stanie. Sklepy działają już w kilku miastach.   

Co przyniesie nam przyszłość? 

Przyszłość jest ekscytującą niewiadomą. Roślinne tkaniny biodegradowalne stanowią potężny krok w kierunku zrównoważonej mody, która pozostawi po sobie dużo mniejszy ślad. Jak będzie to wyglądało w praktyce – czas pokaże. Z drugiej strony możemy się spodziewać rozwoju odzieży cyfrowej, a może nawet codziennego drukowania ubrań, jak to wieszczy Amy Webb?

Scenariusz zrównoważonej mody wg prof. Amy Webb

Jest rok 2040. Poranek. Po wyłączeniu alarmu Gabriel sprawdził pogodę: dziś będzie 100°F (58°C). Niestety, ta nieprzewidywalność pogody stawała się coraz bardziej powszechna w kwietniu w Nowej Szkocji (to efekt zmian klimatycznych). Gabriel pomyślał jednak, że to kolejna okazja, aby skorzystać z nowego urządzenia i spojrzał na stojące w rogu 3D Clothing Turbo. Używał go przez ostatnie kilka dni, aby rano tworzyć zupełnie nowe stroje. Jego 3D Clothing Turbo drukuje rzeczy uwzględniając prognozę pogody i styl Gabriela, który rozpoznaje na podstawie analizy ogromnej ilości danych zaciąganych z jego social mediów i wcześniejszych wyborów zakupowych. Tylko w tym tygodniu udało mu się już wydrukować spodnie, czapkę, dwie koszulki, skarpetki i bluzę z kapturem – być może trochę przesadził (i wydał sporo na materiały), ale chciał dobrze przetestować maszynę. Jedynym elementem, którego 3D Clothing Turbo nie może wydrukować, jest bielizna, ze względu na obecny brak jasności co do przepisów sanitarnych w urządzeniach tego typu. Po wydrukowaniu swoich nowych szortów i kurtki Gabriel wyrusza w drogę, czując się pewnie w swoich świeżo uszytych ubraniach.

Dalsza część prognozy w podcaście Jowity Michalskiej #DigiTalks

W ostatnim czasie NFT (non-fungible tokens – niewymienialne tokeny, lub NFT, są kawałkami cyfrowej zawartości powiązanej z blockchainem, cyfrową bazą danych leżącą u podstaw kryptowalut takich jak bitcoin i ethereum. W przeciwieństwie do NFT, te aktywa są zamienne, co oznacza, że mogą być zastąpione lub wymienione na inne identyczne o tej samej wartości, podobnie jak banknot dolarowy – red.) przybrały postać wszystkiego, od małp, przez jacht, po naturalnej wielkości rzeźbę wideo 3D. W miarę jak wolumen obrotów NFT osiągał zawrotną wartość 22 miliardów dolarów, do listy dołącza kolejny nowy rodzaj NFT: buty.

I to nie tylko buty, ale także inna odzież sportowa, z której część jest nawet dostępna w formie niecyfrowej. To prawda – możesz wydać tysiące dolarów na buty lub bluzę i dostać takie, które możesz nosić w prawdziwym życiu. Kto by pomyślał, że wrócimy do gospodarki, w której można zapłacić za rzecz i trzymać ją w rękach, a nie tylko patrzeć na nią na ekranie komputera?

Nike ogłosiło przejęcie RTFKT, studia NFT, które według własnych słów „wykorzystuje najnowsze silniki gier, NFT, uwierzytelnianie blockchain i rzeczywistość rozszerzoną, w połączeniu z doświadczeniem produkcyjnym, aby stworzyć jedyne w swoim rodzaju sneakersy i cyfrowe artefakty.” Zgadza się, nazwa firmy jest wymawiana jako „artefakt”. Nie wpadlibyście na to przez 100 lat?

RTFKT zostało założone w styczniu 2020 roku i choć Nike nie ujawnił, ile zapłacił za firmę, można bezpiecznie powiedzieć, że założyciele RTFKT prawdopodobnie zarobili całkiem nieźle, szczególnie biorąc pod uwagę, że ich firma jest na rynku krócej niż dwa lata. Do tej pory, firma była najbardziej znana ze swojej współpracy z nastoletnim artystą o pseudonimie FEWOCiOUS. Artysta ten pomógł zaprojektować linię „cyfrowych trampek” NFT, które przyniosły zysk o wartości 3,1 miliona dolarów w mniej niż 7 minut. Ludzie, którzy kupili NFT mieli możliwość odkupienia prawdziwej pary butów w ich rozmiarze miesiąc po sprzedaży wirtualnych butów.

Chociaż mówienie o cyfrowych trampkach może sprawić, że poczujemy się jakbym żyli w świecie bizarro, inwestorzy mieli inne zdanie, nawet zanim pojawił się Nike i przejął RTFKT. W maju tego roku, firma venture capital Andreessen Horowitz przeprowadziła rundę finansowania zalążkowego, w której startup zebrał 8 milionów dolarów. Partner Jonathan Lai napisał na Twitterze: „Ponieważ spędzamy więcej czasu w wirtualnych światach, będziemy dbać o nasze cyfrowe trampki/torby tak samo jak o te fizyczne. Ze względu na to, że gry stają się przestrzeniami społecznymi, cyfrowe ubrania będą kluczową częścią naszej tożsamości.”.

Czy ogarnęło Was już niejasne poczucie strachu przed przyszłością? Nike postrzega swój zakup RTFKT jako środek pomagający rozszerzyć swój cyfrowy ślad i możliwości. 

– To przejęcie to kolejny krok, który przyspiesza cyfrową transformację Nike i pozwala nam służyć sportowcom i twórcom na styku sportu, kreatywności, gier i kultury – powiedział prezes i dyrektor generalny Nike, John Donahoe.

Musi być w tym coś na rzeczy, ponieważ Nike nie jest jedyną firmą produkującą odzież sportową, która wskoczyła na bandwagon NFT. Adidas sprzedał 29,620 sztuk NFT z kolekcji Into the Metaverse w ciągu kilku godzin od ich udostępnienia. Każdy NFT kosztował 0,2 ETH, co w tamtym czasie wynosiło około 765 dolarów (wartość monety od tego czasu spadła), co oznacza, że Adidas zarobił na tych cyfrowych tokenach ponad 22 miliony dolarów. Ludzie, którzy kupili NFT będą mogli dostać (prawdziwy) dres, graficzną bluzę z kapturem lub pomarańczową czapkę w 2022 roku „bez dodatkowych kosztów”. 

Trudno powiedzieć, jak odległy jest świat, w którym cyfrowe ubrania są kluczową częścią naszej tożsamości, ale mam nadzieję, że nie nastąpi to szybko. W każdym razie, inwestorzy, producenci układów scalonych, artyści, marki odzieżowe i pozornie wszyscy inni przygotowują się na nadejście metawersum, więc wydaje się to nieuchronne – a Nike, Adidas i inni będą tam, aby upewnić się, że nasze wirtualne stopy nie są gołe. A raczej wirtualne stopy tych, którzy są gotowi wyłożyć setki, a nawet tysiące dolarów na cyfrowe buty.

Mieć sto lat i czuć się na sześćdziesiąt – to perspektywa starości, która staje się coraz bardziej prawdopodobna i dostępna. Eksperci wraz z lekarzami prowadzą zaawansowane badania, rozwijają technologie wczesnej diagnostyki i nowoczesne leki na konkretne zdrowotne przypadłości seniorów. Jednocześnie jednak podkreślają – kluczem do szczęśliwej długowieczności są nie tylko najnowsze osiągnięcia medycyny, ale także, a nawet przede wszystkim – dobre nastawienie i pozytywne nawyki. 

Prof. Rudy Tanzi z McCance Center for Brain Health i Peter Diamandis, założyciel Singularity University, proponują uzupełnić codzienną życiową rutynę o kilka prostych zasad, które pozwalają nam żyć dłużej i lepiej. Okazuje się, że te dostępne od zaraz, dla każdego i banalne w swej prostocie działania, przy regularnym stosowaniu dają zaskakujące efekty. Pozwalają czuć się lepiej i zdrowiej każdego dnia, a nawet odwracają procesy starzenia.

SEN. Dbaj o to, by regularnie się wysypiać

Jak podaje Amerykańskie Narodowe Stowarzyszenie Snu, optymalny czas, jaki dorosły człowiek powinien poświęcać na spanie to 7-8 godzin dziennie. Jednocześnie znaczenie ma także jakość snu, która zależy m.in. od tego, o której porze kładziemy się do łóżka. W naszej szerokości geograficznej optymalnie jest zacząć nocny wypoczynek ok. 22:00/23:00 – to właśnie przed północą nasz organizm najefektywniej się regeneruje i reguluje wszystkie procesy w ciele. Jakościowy sen przekłada się m.in. na świetne samopoczucie i dobry humor, możliwość koncentracji i zapamiętywania. Zaś regularne niewysypianie się zwłaszcza w dłuższej perspektywie może prowadzić do otyłości, depresji, chorób wieńcowych czy cukrzycy. 

AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA. Ćwicz i buduj mięśnie

Masa mięśniowa jest jednym z najważniejszych predyktorów długowieczności i szybkiego powrotu do zdrowia po urazach. Nawet niewielka ilość cotygodniowego treningu oporowego lub siłowego może stymulować wydzielanie hormonów wzrostu i zwiększać masę mięśniową. Optymalnie, jeśli uda się nam „spocić” 3-4 razy w tygodniu, niemniej codziennie warto zadbać o choćby minimalną aktywność. Regularne ćwiczenia pomagają powstrzymać stany zapalne w mózgu, a nawet indukują narodziny nowych komórek nerwowych w części mózgu, która jest np. dotknięta chorobą Alzheimera.

KONTAKT Z NATURĄ. Zrób 10.000 kroków każdego dnia na świeżym powietrzu

Kluczowa jest idea, zaś liczba kroków umowna. Jak pokazują niektóre badania, wystarczy już 7 000 kroków dziennie (codziennie!), aby zmniejszyć ryzyko przedwczesnej śmierci aż o 50-70% w porównaniu z osobami, które w eksperymencie wykonywały średnio mniejszą liczbę kroków dziennie. Jak to zrobić? W gruncie rzeczy, nigdy nie jesteśmy zbyt zajęci, by się poruszać. To kwestia świadomości, nawyku i organizacji. Spacer można przecież połączyć np. z godziną rozmów telefonicznych czy aktywności na Zoomie.

ZERO CUKRU. Zrezygnuj lub przynajmniej ogranicz go do minimum

Już niewielkie ilości cukru negatywnie wpływają na nasz metabolizm, a nadmierne spożycie słodyczy może powodować otyłość, cukrzycę, próchnicę, choroby układu krążenia i napędzać raka. Przykłady można mnożyć, a co gorsza – cukier występuje właściwie wszędzie, dlatego warto czytać etykiety i świadomie wybierać produkty. Co więcej, powodując nagłe skoki glukozy we krwi, cukier działa uzależniająco. Odpowiedzią na jego podstępne działanie jest 10-dniowy post cukrowy, czyli zupełna eliminacja tego składnika z diety. Po okresie postu cukrowego łaknienie na słodycze znacząco się obniża i łatwiej jest z nich zrezygnować na dłużej. 

JAKOŚCIOWI LUDZIE WOKÓŁ. Świadomie wybieraj swoją społeczność

Badania społeczne wyraźnie pokazują, że ludzie, z którymi spędzamy czas, kształtują to, kim jesteśmy, co myślimy i robimy. Dlatego warto świadomie wybierać środowisko, w którym się obracamy, spędzać czas z młodymi i młodo myślącymi osobami. Ważnym jest, by otaczać się przyjaciółmi, którzy są optymistami, pozytywnie odnoszą się do samych siebie, świata i innych oraz aktywnie dążą do długowieczności. Osoby negatywnie myślące o innych i o świecie będą żyły krócej.

REGULARNE BADANIA. Rób coroczny “przegląd zdrowia całego ciała”

Współczesna medycyna daje ogromne możliwości diagnostyczne, które pozwalają na pełny monitoring naszego stanu zdrowia. Chętnie dbamy o przedmioty wokół i regularnie robimy np. przegląd samochodu, a jednocześnie większość z nas nie ma pojęcia, co tak naprawdę dzieje się w naszym organizmie. Jak pokazują statystyki, Polska jest na jednym z ostatnich miejsc w Europie w zakresie wczesnego wykrywanie schorzeń. Dlatego tak ważne jest, żeby co roku wykonać zestaw badań – rezonans magnetyczny całego ciała, tomografię komputerową sterowaną przez sztuczną inteligencję, analizę genomu, mikrobiomu i pakiet badań z krwi, moczu, kału i śliny. Warto regularnie badać swój wiek biologiczny. Kluczem do długowieczności są odpowiednie badania przesiewowe i medycyna zapobiegawcza. 

WODA. Pij 2-3 litry wody każdego dnia

Jeśli istnieje magiczne źródło paliwa dla ludzkiego ciała, to jest nim woda. Jej pozytywne działanie obejmuje całe ciało. To naturalnie występujący płyn, który gasi pragnienie, wzmaga koncentrację, dostarcza substancje odżywcze do mózgu, usuwa toksyny, nawilża skórę, pozytywnie wpływa na kondycję fizyczną, pomaga w odchudzaniu, pozwala zachować odpowiednią temperaturę ciała i reguluje ciśnienie krwi. 

DIETA. Wybieraj produkty sprzyjające długowieczności 

Dążąc do zdrowej i aktywnej starości, warto unikać czerwonego mięsa, które może skutkować rakiem, chorobami serca i cukrzycą, za to czerpać z diety śródziemnomorskiej, opartej na roślinach i rybach bogatych w witaminy, minerały i przeciwutleniacze. Dieta ta od lat uważana jest za najzdrowszą, a w krajach, w których dominuje, żyje najwięcej 100-latków. Warzywa i owoce, ziarna, umiarkowana ilość nabiału i ryby z dobrego źródła – to baza diety śródziemnomorskiej oraz przepis na zdrowie i świetne samopoczucie. Dlaczego? Wymienione produkty wspierają mikrobiom jelitowy, czyli niewidoczny ekosystem mikroorganizmów bytujących w jelitach. Co za tym idzie, właściwie odżywione bakterie jelitowe utrzymują nasze ciało i mózg w zdrowiu i dobrej formie.

POST PRZERYWANY. Nie jedz przez 12+ godzin

To metoda odżywiania, polegająca na przeplataniu okresów niejedzenia (głównie nocą) z okresami jedzenia (dzień). Optymalny jest model, w którym na 8-godzinne okno żywieniowe przypada 16 godzin bez posiłków. Post przerywany jest doceniany przez lekarzy i dietetyków, i zyskuje rzeszę zwolenników. Jest bardzo prosty w stosowaniu, można go łączyć z każdego rodzaju dietą, a jego zalety można mnożyć. M.in. przyspiesza spalanie tkanki tłuszczowej, usprawnia metabolizm, poprawia skład ciała i chroni przed chorobami neurologicznymi. Zwiększa również naturalną produkcję hormonu wzrostu, który odpowiada za utrzymanie optymalnego stanu zdrowia, kondycji i tak pożądanej długowieczności.

NAUKA PRZEZ CAŁE ŻYCIE. Ucz się i czytaj treści wspierające długowieczność

Czytanie to nie tylko przyjemna rozrywka, ale także sposób na tworzenie nowych synaps – połączeń między komórkami w mózgu, które skutecznie chronią go przed starością. Ponadto, warto być na bieżąco z najnowszymi osiągnięciami medycyny oraz każdego dnia przyswajać treści dotyczące długowieczności, by wspierać swoje pozytywne nastawienie.

MEDYTACJA. Ograniczaj stres, bądź obecny/a

Do tego, że stres, zwłaszcza chroniczny, ma fatalne skutki na nasz organizm, nie trzeba nikogo przekonywać. Warto za to podkreślać, jak ważne są wszelkie metody, które pozwalają sobie z tymi pokładami stresu na bieżąco radzić. Jedną z nich jest medytacja. Chwilowe „wylogowanie” się z rzeczywistości, wyłączenie bieganiny myśli i „zanurzenie” we własnym wnętrzu i praktyce oddechu to doskonały sposób, żeby odetchnąć i zrelaksować ciało i umysł. 

SPRZYJAJĄCY LUDZIE WOKÓŁ. Dbaj o relacje, bądź interaktywny

Człowiek jest „zwierzęciem stadnym”, dlatego wszelkie próby alienacji nie wpływają dobrze na naszą kondycję psychiczną. Dobrze jest otaczać się ludźmi, spędzać z nimi czas, mieć przyjaciół i znajomych, a w trudniejszych chwilach – warto szukać kontaktu z innymi i wsparcia. Samotność jest czynnikiem wpływającym na poziom stresu – badania pokazują, że zdecydowanie go zwiększa. Dlatego warto pozostawać interaktywnym, być w kontakcie.

Grupa haktywistów Anonymous ogłosiła cyberwojnę z Rosją w odpowiedzi na jej atak na Ukrainę. Kim są Anonimowi i o co walczą? Jak to się stało, że hakerzy słynący z włamań na czaty i gry online stali się cyberbohaterami, którym kibicuje połowa zachodniego świata? Liczne sukcesy pokazują, że ich działania mogą znacznie wpłynąć na bieg zdarzeń i dają nadzieję, że szala zwycięstwa przechyli się na stronę napadniętego państwa.

Niewinne początki

Uważa się, że grupa powstała w 2003 r. na forum dyskusyjnym 4chan, na którym wszyscy użytkownicy, którzy zdecydowali się nie podawać swoich nazw użytkownika, występowali jako “Anonimowi”. Początkowo ich akcje miały charakter skoordynowanych wybryków i napadów na gry online i czaty na niewielką skalę. Od ok. 2008 roku zaczęli wybierać poważniejsze cele, jak np. kontrowersyjny kościół scjentologiczny. W tym czasie ich charakterystyczne biało-czarne maski Guya Fawkesa, rodem z filmu „V jak Vendetta”, stały się symbolem kolektywu i jego buntu przeciwko nadużyciom władzy przez organizacje państwowe i korporacje.

Cyfrowi superbohaterowie

Anonymous są zwani również haktywistami (od hacker + aktivist). Działają pro bono, stoją po stronie pokrzywdzonych i sami wymierzają sprawiedliwość, gdy litera prawa zawodzi. Jak twierdzą, Anonymous to nikt i wszyscy jednocześnie – każdy może się podpiąć pod ich działania.

Mają na koncie liczne udane akcje – od ataków na PayPal, Visę, Mastercard i Amazon, po działania na rzecz Arabskiej Wiosny Ludów:

• przeprowadzili udane ataki na tunezyjskie i egipskie strony rządowe, uniemożliwiając dostęp do nich poprzez bombardowanie ruchem sieciowym;
• za pośrednictwem portalu Wikileaks doprowadzili do wycieku e-maili setek urzędników państwowych z Bliskiego Wschodu;
• włamali się na stronę Ministerstwa Obrony Syrii i umieścili na niej flagę prodemokratyczną.

Przez lata swojej hakerskiej aktywności grupa zyskała reputację bojowników o sprawiedliwość.

Cybermobilizacja i hakerskie sukcesy w walce o Ukrainę

Nic dziwnego, że i teraz nie pozostali obojętni i 24 lutego ogłosili cyberwojnę z Rosją. Ich sukcesy można mnożyć, niektóre z nich:

• Zablokowali ponad 300 stron większości ministerstw, urzędów i instytucji państwowych, w tym government.ru oraz wykradli i opublikowali bazę danych pracowników rosyjskiego Ministerstwa Obrony Narodowej.
• Doprowadzili do odcięcia Moskwy od usług Tvingo Telecom – przedsiębiorstwa świadczącego usługi w zakresie sieci światłowodowych, internetu i łączności bezprzewodowej.

• Przejęli komunikację wojskową Rosjan, podając nawet jej częstotliwość „USB 4220 kHz” i dokonali ataku na centrum kontroli Roskosmos, czyli Rosyjskiej Agencji Kosmicznej, by wyłączyć rosyjskie satelity szpiegowskie.
• Przejęli rosyjskie kanały propagandowej telewizji, w tym Russia Today, i podmienili w nich sygnał. Kreml od początku wojny bardzo pilnuje, by w samej Rosji społeczeństwo było przekonane o spokojnym charakterze operacji wojskowej. Dzięki akcji Anonymous Rosjanie mogli się dowiedzieć prawdy o wojnie, ofiarach i okrucieństwie rosyjskich wojsk, co dla wielu było szokiem.
• Przejęli agencje informacyjne, jak Kommersant i Tass, wyświetlając w nich liczbę ofiar śmiertelnych wśród rosyjskich żołnierzy – “5 300” wraz z apelem do obywateli o „powstrzymanie tego szaleństwa”. „Nie wysyłajcie swoich synów i mężów na pewną śmierć. Putin zmusza nas do kłamstwa i naraża nasze życie na niebezpieczeństwo” – napisano w komunikacie.
• Zmienili nazwę prywatnego jachtu Putina na “FCKPTN” (fuck Putin), a w jego koordynatach morskich jako destynację wpisali “piekło”. Akcja ma charakter żartu, ale dodaje otuchy walczącym i zwraca uwagę na kontrowersyjne bogactwo prezydenta Rosji. Sam jacht z basenem jest wart 73 miliony funtów, a majątek polityka szacowany na 70 miliardów dolarów.

Po drugiej stronie barykady

Rosyjskie media i instytucje utrzymują wizerunek silnych podmiotów odpornych na działania Anonymous i niechętnie przyznają lub zaprzeczają, że stały się ofiarą haktywistów.

Jednocześnie rosyjska machina propagandowa robi wszystko, żeby przekonać internautów, szczególnie swoich obywateli, że to przeciwko nim jest skierowane ostrze hakerskich klawiatur. Przykładem było wypuszczenie plotki, że Anonymous szykują serię ataków na rosyjskie banki z zamiarem kradzieży pieniędzy ich klientów (co kolektyw sprostował odpowiedzią w tweecie).

Ale co dalej?

Niestety, hakerzy dołączają również do sił rosyjskich – jak np. grupa Conti zajmująca się oprogramowaniem ransomware, która opowiedziała się po stronie Putina.

Wszystko wskazuje więc na to, że mamy do czynienia nie tylko z cyberwojną między państwami, ale też konfliktem odzwierciedlającym prywatne interesy i wartości. Cyberwojna różni się od tradycyjnej wojny tym, że niezależne hakerskie grupy dysponują ogromnymi zasobami i umiejętnościami, i mogą wywołać realne zakłócenia. W obecnym świecie cyberataki nie są już odrębnymi incydentami bez fizycznych skutków. Wręcz przeciwnie, są one częścią prawdziwej wojny toczącej się w terenie.

Cyberataki na Ukrainę

Jak dotąd, aktywność cybernetyczna przeciwko Ukrainie była niewielka, pomimo powszechnego przekonania, że rosyjski atak militarny na ten kraj będzie połączony z cyfrowymi aktami terroru. Ukraińskie strony internetowe zostały zablokowane, w tym strona Ministerstwa Obrony i PrivatBanku. Ukraina została dotknięta również próbą ataku za pomocą oprogramowania HermeticWiper, który uniemożliwiał ponowne uruchomienie komputerów. Jednak skala tej akcji dotknęła tylko kilkaset maszyn, a jego zasięg poza Ukrainą ograniczał się do Łotwy i Litwy. Nie miało miejsca nic na skalę przypisywanego Rosji ataku NotPetya z 2017 roku, kiedy złośliwe oprogramowania zniszczyło komputery na Ukrainie i na całym świecie, trwale szyfrując komputery i powodując szkody o wartości 10 mld USD.

Do cybernetycznych potyczek dochodzi również w innych miejscach konfliktu:

• Rosyjscy urzędnicy oskarżyli Facebooka o cenzurowanie wspieranych przez państwo mediów, co skłoniło serwis do zakazania reklam w rosyjskich mediach, a w odpowiedzi moskiewski sąd zakazał funkcjonowania w Rosji Facebooka i Instagrama jako organizacji „ekstremistycznych”.
• Również należąca do Google platforma YouTube zakazała reklam rosyjskich mediów państwowych.
• Elon Musk, zapewnia Ukrainie niezależny dostęp do Internetu za pośrednictwem swoich satelitów Starlink.

Cyberrekruci w ukraińskiej armii

Im dłużej trwa wojna, tym wyraźniej widać, że sytuacja w cyberprzestrzeni zaczyna się zaogniać. Ukraina, choć pierwotnie tego nie planowała – teraz ustami ministra ds. cyfryzacji Mychajła Fiodorowa apeluje do ekspertów z całego świata o dołączanie do ukraińskiej Armii IT, złożonej z firm technologicznych i tysięcy specjalistów. Już prawie 260 000 osób działa w tej cyberformacji.

Działania podjęły też kraje wschodniej flanki NATO i w odpowiedzi na prośbę Ukrainy Litwa, Holandia, Polska, Estonia, Rumunia i Chorwacja aktywują cybernetyczne siły szybkiego reagowania, aby pomóc w wyzwaniach związanych z cyberbezpieczeństwem.

Wszyscy jesteśmy żołnierzami

Nie tylko specjaliści IT cyfrowo wspierają Ukrainę. Ludzie na całym świecie masowo zareagowali na apel Anonymous, żeby uświadamiać obywateli Rosji i pisać o tym, co się dzieje na wojnie w recenzjach rosyjskich restauracji w Google Maps. Oddźwięk był tak ogromny, jakby 10 mln Polaków pojechało do Rosji! Ktoś mógłby powiedzieć, że to żadna robota, nie wymaga odwagi ani wysiłku. Każdy jednak daje z siebie tyle, ile może, a informacja ma bardzo skuteczne żądło. Nie lekceważmy tego.

Czego nie widać

Jak podkreślają eksperci – nie ma na świecie państwa, które w 100% byłoby odporne na cyberataki. I nie będzie, bo cała gra polega na ciągłym dozbrajaniu się i rozwijaniu już posiadanych narzędzi – defensywnych i ofensywnych. Kiedy pojawia się komunikat, że w miastach nie ma prądu, rodzi się pytanie – czy wysadzono elektrownię, czy zaatakowano jej system informatyczny. Wszystkie nasze bardzo mocno scyfryzowane infrastruktury – sieć wodna, dostawa prądu, kolej, transport lotniczy – mimo coraz ambitniejszych zabezpieczeń są narażone na cyberatak. Po ciemnej stronie działają ludzie, którzy potrafią te systemy nie tylko wyłączyć czy wysadzić w powietrze, ale również skierować przeciwko nam. Dlatego właśnie tak dużą rolę w strategiach Zachodu odgrywa obecnie próba odcięcia Rosji od nowoczesnych technologii, a działania Anonymous wydają się w tym zakresie bezcenne.

4-dniowy tydzień pracy, zawodowy nomadyzm, inne podejście do wysokości wynagrodzeń i ewolucja systemu edukacyjnego – to tylko niektóre trendy, jakimi będziemy żyć w 2022 roku. Co jeszcze nas czeka? Zapraszamy do drugiej części naszego przewodnika.

Zmiany na rynku pracy

Wciąż zastanawiamy się, jak będzie wyglądała przyszłość pracy. 2021 rok przyzwyczaił nas do pracy hybrydowej. Ten trend będzie się pogłębiał. Jak pokazała pandemia COVID-19, kultura pracy w wielkich biurowcach od 9.00 do 17.00 była dla wielu z nas ogromnym ograniczeniem. Będą królować elastyczne godziny i formy pracy. Organizacje będą dążyć do tego, by stworzyć takie warunki pracy hybrydowej, by pracownicy mogli osiągnąć najwyższą efektywność.    

Drugi sezon “The Great Reshuffle”

“Wielkie przetasowania”, które miały miejsce w ubiegłym roku, kiedy to miliony pracowników odeszło z pracy, a wielu innych rozważało zmianę miejsca zamieszkania, nie odejdą w zapomnienie. Trend ten ma być procesem wieloletnim, a jego kolejna odsłona będzie miała miejsce w 2022 roku. Zawodowy nomadyzm stanie się bardziej akceptowanym sposobem na życie. Praca zdalna i zmienianie lokalizacji co kilka miesięcy nie będzie już tylko dziwactwem elitarnych inżynierów z sektora technologicznego, ale realnym sposobem na życie wielu osób.

4-dniowy tydzień pracy w natarciu

Podczas ubiegłorocznegoThe Great Resignation, miliony zrezygnowały z pracy. Ludzie na nowo próbowali określić rolę pracy w swoim życiu. Aktualnie rośnie liczba utalentowanych, zmotywowanych ludzi, którzy są zainteresowani wykonywaniem świetnej pracy w krótszym czasie.Przez dziesięciolecia liderzy utożsamiali zaangażowanie z długimi godzinami pracy. Nareszcie coraz więcej osób zdaje sobie sprawę, że można wyróżniać się w pracy, nie czyniąc z niej dominującego priorytetu w swoim świecie. Od japońskiego Microsoftu do Semco w Brazylii, od rządu Islandii do Perpetual Guardian w Nowej Zelandii, organizacje zastanawiają się, jak sprawić, by 4-dniowy tydzień pracy był efektywny. W 2022 r. taka forma pracy może zacząć stanowić przewagę konkurencyjną dla firm. Firmy, które oferują 50 dodatkowych dni wolności w roku, będą miały łatwiejszy czas na przyciągnięcie i utrzymanie utalentowanych ludzi.

Rozmowy o wynagrodzeniach wyjdą z cienia

Ostra konkurencja w pozyskiwaniu utalentowanych pracowników w połączeniu z rosnącym naciskiem na rozliczanie firm z ich obietnic dotyczących różnorodności zmusi pracodawców do ostatecznego otwarcia się na to, kto, ile zarabia, raz na zawsze. Stawki wynagrodzeń były kiedyś nieprzejrzystą, wewnętrzną tajemnicą w biurach i przedmiotem wielu spekulacji, plotek i pretensji. Jednak, w miarę jak dążenie do sprawiedliwości w miejscu pracy nabiera rozpędu, przejrzystość wynagrodzeń zacznie się upowszechniać. Od kilku lat firmy takie jak Whole Foods i Netflix oferują wszystkim pracownikom dostęp do wynagrodzeń ich kolegów. Jednak obecny impuls do przejrzystości wynagrodzeń wynika z rosnącego zainteresowania kwestią nierówności płacowych na tle płci i rasy.

Nauczyciele (i rodzice) pożegnają się ze szkołami publicznymi

Tradycyjny system edukacyjny w Stanach Zjednoczonych przyjął duży cios w 2020 roku, z zapisami do publicznych szkół spadającymi do najniższych poziomów w ciągu dekady. To, co na początku mogło wydawać się jednorocznym wybrykiem, teraz wygląda raczej na trwałą zmianę nastawienia zarówno rodziców, jak i nauczycieli. Prywatne alternatywy i nauczanie domowe są gotowe, by przejąć pałeczkę, w obliczu powszechnej frustracji związanej z radzeniem sobie przez system publiczny ze wszystkimi wyzwaniami związanymi z COVID-19. 

Czy tak będzie także w Europie? Będziemy przyglądać się temu zjawisku.

Drogi z plastiku

Światowe autostrady i drogi mają za sobą lepsze dni. Rosnący ruch uliczny i skutki zmian klimatycznych nadszarpnęły tę krytyczną infrastrukturę, a około 27% wszystkich dróg i linii kolejowych na świecie jest narażonych na klęski żywiołowe, takie jak powodzie i trzęsienia ziemi. Szkody te mają wysoką cenę, wynoszącą od 3,1 do 22 miliardów dolarów rocznie.

Jeden z największych na świecie cierni ekologicznych – plastik – może pomóc drogom przetrwać nadchodzące burze. Drogi wykonane z plastiku – takiego, który w przeciwnym razie trafiłby do spalarni – są łatwiejsze w budowie i lepiej radzą sobie z ulewnymi deszczami, wyjaśnia współzałożycielka PlasticRoad, Anne Koudstaal. “Drogi z tworzyw sztucznych mogą przechowywać około 300 litrów wody na metr kwadratowy, co stanowi wielokrotność większości dróg asfaltowych”.

Co jeszcze nas czeka? O tym dowiecie się m. in. z jednego z odcinków z serii Digitalks. Do obejrzenia tu.